Saturday 27 October 2012

MEIDINGU TABUNGBA amasung LARALA SAANGNU SAAFABI-gi nungsi-waari

(SAAFABI-na NONGPOK EREIMA onkhibagi waari)

Meidingu Tabungba asi Meidingu Telheiba (1335 - 1355) na Meetei Leima Sanarembi da pokpani. manaao Sanaayaangnu kouba ama lei.

mapaabungna nonggaaraba matungda mahaakna ningthou fambaal fanggadabadu maton Tonaaba-na angam-athou kharaga loutunaraga namduna Meetei ningthou fambaal kaakhi. fambaal hek kaabaga mayaamba-gi machaa-singna ningthou khubam mullakkadra chingnabadagi haatnaba sarou tourakkhi.

Meepaairabi Leimaren Sanarembi-na machaasingbu puduna Chingdaai Taangkhul Khullaakpa-gida changjafam louduna lotlaga leikhi. asumna chahi mangaa lotlaga leiringei Khullaakpagi machaanupi Larala Sangnu Saafabi-ga Tabungba-ga nungsi mari leinarakkhi.

Tabungba-na Meetei ningthou fambaal kaarabadi Saafabi-bu leimarel famthol haapkani haaiduna waasaklammi. madu taabada Saafabi haraaojarammi. mahaakna mapaabungda waarol adu khanghallammi. Khullaakpa-su kanaa khanghandana haraaojarammi.

Saafabi-na mapaabung-da Tabungba-bu meetei ningthou fambaal hanjinnaba hotnabiyu haaina taknarammi. mapaabung Khullaakpa-nasu waafam adu mahaakki chingmee maroi-manaaosingga taanarammi. khudingmakna amatta oina yaanarabada khanghoudana Tonaaba-gi mathakta laandaarammi. maduda Tonaaba maaithiraduna chenkhi.

Meidingu Tabungba-na 1359 da fambaal hek kaabaga mamaa ibema Sanarembi-da mahaakki nungsinajabi masaanou Larala Saangnu Saafabi-bu leimarel famthol haapke haaiduna taknarammi. Mamaa ibema-na angam-athou, akhang-ahei kayaaga taanabada marou chaaoba maton Tonaaba-na amuk hanna khubam paamduna laandaarakpa yaai haaina chingnabadagi kanjanaba maram oina Tabungba-gi mawaa amatta taadana/loudana matamdugi khutkan paanggallaba Angom ningthou-ga taanaraga machaanupi Lamfelngambi-bu luhongduna louraga Meetei leibaak-ki Leimarel famthol haapkhi. Angom-gi mapaandagi Meetei leibaak ingna chikna paanba ngamkhi. Tabungba-na Lamfelngambi-da Laairenba amasung Punsiba pokkhi.

mamaa ibema Sanarembi leikhidraba tungda Tabungba-na Saafabi-gi khonggul leehallubada masaana yaadana Chingsong ningthou-da thaajakhiba adugi paao taarammi. Taangkhul-singna Tabungba-da paangkhiba mateng adugi onna teinabada Angom ningol loukhibagi laman khumnaba hotnabadasu Saafabi-na yaadaduna laman khumhankhiba pumnamk khanglaklammi.

Meidingu Tabungba-na masaanou-bu uningduna loipot kaarakpa matam amada Chingsong ningthou-bu kousinduna mahaakki nupi-ga loinana Meetei leibaakta laakpinaba chaakkourammi. chaakkouba laaktuna unaraba amasung numit humni leiminnaba aduda Tabungba amadi Saafabi anigi nungsinaba adu pumnamakna khangba ngamlammi. makhoina ahing-gi achikpada kanaa khanghandana unaringeidasu Chingsong ningthou-na ukhirammi.

khudakta laman khumba ngamdaduna mareibaak youkhraga lounam touduna haraaoba utlaga meetei ningthoubu-su leimaren-ga konnana Chingsong ningthou-na chaakkourammi. adubu Lamfelngambi-di mapuroiba-na Saafabi-ga nungsinarambagi paao taabadagi waarouduna masaa ngamde haaiduna leithoklaga leihoukhi.

chaakkouba aduda Chingsong haao kaangbu asina lounam touduna Meetei ningthou haatnaba hotnarammi. mayaam punna chaak chaaringeida awaatpa haappa changlakpa saaraga tunglom-dagi thaangna thinduna manaai Akaangjaamba-ga konnana Meidingu Tabungba haatkhi, ateibuna punduna thamkhi. meidingu-gi akakpa makok adu faan amada thamlaga haaoyaam-singna mei thaaduna jagoi saaraga haraao-mathoi kaakhi.

asomda, Saafabi-na haraaoba aduda lonna mayaamgi thaknaba yu-da mayaak kanba yaai haapchinduna khudingmakpu pangthahallammi. mayaamna asibagum taaduna leiringeida meetei angambasingbu thaadoklaga masaabi-gi kaklaba lurel adu sam-da haaplaga manam-da poduna meetei leibaak tamna laakkhi.

Saafabi-na masaabi-gi akakpa makok adu Meetei Leimarel Lamfelngambi-da sinnarei. madu ubada ningthoukon adu meekap meeraaokhol-na nillammi. mayaamna kapnaringeida Saafabi-di mafamdudagi naanthorakkhi. mahaakna chatkhibadu kanaasu unahoudre.

Saafabi-na mapaamda nattraga mapuroiba-gi leibaakta amuk handaduna Pukhaao turel-gi hiden-da kumlaga masaabi Tabungba-gi heinaa matung inkhi.

Meidingu Tabungba-na leikhidraba tungda majaa ibungo ahal Laairenba-na 1394 da meetei ningthou fambaal kaai. mahaakna ningthou fambaal kaabaga mapaabung haatkhibagi laman khumba oina laandaaraga Chingsong ningthou-bu haatkhi. mapaabung-gi heinaa matung inkhraba mamaa sakpi, Meetei leibaak amasung leibaak ningthou-gidamak mapunsi katthoktuna laakkhrabi, pukchel chaaobi Larala Saangnu Saafabi-bu laairembi amani khanduna NONGPOK EREIMA mingthonduna meeyaamna mahaakpu iraatpa houhankhi.

2 comments:

  1. Hi Hodamba, i am from that tangkhul village you've mentioned here.. and its not chingdai as you've mentioned here, rather it was and still is called, Hongmahn." The meiteis know our village by the name of khongbal Tangkhul village. its just 23 kilometres away from imphal. Larala saafabi sangnu is called ningtai mansingla in our culture.thank you so much for this story. expecting to read more of your write ups.

    ReplyDelete
    Replies
    1. thaagatchari reimuinao leo.

      nahaakna yaabiragadi ei makhaa taana nahaakka paao faaonaba paammi.

      Delete