Saturday 28 June 2014

waahang paaokhum: Jimmy Leis-na SAANTA DAAS-ki maramda hangba

Nd Hodamba@,
1)Saantadas, meereicha ama oeraga karigee Manipur da laklaga social-reformation chathariba?
2) 1721gee kalen gee 5 ni paanbada karigee Krishna laisang saba houkhiba, karigee thawaan gee 22 da saanggakhiba???
3)1723 da, karigee Lammaabi gee laisang sidokpa??? Bamon da karigee Laainingthou Nongsaba, Yimthei Laii, Panthoibi, Sanamahi lathankhiba???
4)1724 gee Laamta gee 20 nida, Ningthem na mapudhou khudingmak pu karigeedagee Ningthi turel torban da mei thaduna potloikhiba???
5)1726 ta, krishna ga kaalikaa ga Ningthem pukhri mapalda tamkhiba???

Nd Hodamba@,
6)1726 gee Ingaa tha da, karigeedamak Umanglaai 9 bu Mongba hanba (mahabali) da fumjinhankhriba???
7)1726 gee Ingen 23 ni paanba, Ningthoukaaban numitta, Karigeedamak Laainingthou Saanamahi, Panthoibi, Lammabi 2, Soraren Sidaaba, Hoidon Pokpi 7 ki meetam thugaikhiba??? Meitei/Meetei na haanna laatnaramba Laigee khubam sing thugaikhibaa???
8)1729, Waakching gee Purnimaa numit ta, Saantadas na Ningthem lukun sihanduna Lilong da erup hankhiba???
9)1732, Meraa 17(Sunday) da, Ningthem na karigeedamak Puyaa mei thakhiba, Mongba-hanba (Mahabali) da thamba Saanamahi gee murti karigee manghankhiba???
10)Maharaj haibasi bu eikhoigee erol lo kanana chatnahankhi???
Punnamak asi "Nd Hodamba" na upload taurakpa, "SAANTA DAAS, MANIPURI MEEYAMGEEDAMAK MAPUNSI KATHOKLAMBA MIYAAN CHA AMA" haiba article duda yaobani....aduga eyeeba, upload tauriba "Nd Hodamba" masamakna Saanta daas (santidas goshai) da piriba title sibu kaida chumlibagae????
  • PAAOKHUM


    • Nd Hodamba paaokhum taaro Jimmy Leis

      1. masi mahaakna RAAMANANDI SAMPRADAAI-gi MAHANTA oirubanani. SAMPRADAAI-gi manungda Saanta Daas asi KHALSA haairiba kaangbu aduni. link asida changbiyu

      http://hodamba.blogspot.in/.../raamanandi-sampradaai...
      2. MANIPUR-da RAAMANANDI laaining asi laaktringeida SAAKTA amasung NIMAANDI asi chatlammi. meidingngu Charaairongba amasung Paamheiba-na ahaanba oina meeyaan laaining loukhibadu SAAKTA laaining-ni. adunani
      3. baaomon haaibasi SAAKTA, NIMAANDI amasung RAAMANANDI concept matung innadi baamon-na laatkadabani. adunani.
      4. POTLOIBA makhal-sing-gi manungda MEI-da potloiba asina khwaaidagi athoiba oina tambiba RAAMANANDI SAMPRADAAI-gi fajaba chatnarol adu paamjaduna tung inkhibani.
      5. KAALIKAA asi SAAKTA LAAINING-gi manung chanba laairembi-ni aduga KRISHNA asina NIMAANDI LAAINING-gi manung chanbani. RAAMANANDI LAAINING-da laaising asigi mafam leite. adum oinamak, maanghanba paamdaduna Ningthem Pukhri mapaanda theidoktuna thamkhibani.
    • Jimmy Leis Nd Hodamba@ uncle gee paokhum asi ym fajei, athuba chumbra lanbra haibadudi khngde. aduga eyambada paokhum asi leiragadi adomna phongbikhiba Saantadaas ki matanggee article aduna hapchinduna mapung fahanbiyu haina comment taujaning-e..kaiba kaidabagadi khngjadre.. Adubu eyamba Saanta Daas ki particular oeriba article aduda Saanta Daas na Manipur meeyamgee kathok-ee haibagee khudam ymna watle...sengna hairabada negative na helli...mana fana taurabasu...maduda title adumakti pifam thokte khnjei.. .Manipur asi "khongjom Day" numit asi faoba 23 dani 25 tani haina marei yetnariba lamni....khurak-ki ee ra lamlakki ee ra gyan tade, leibak se ngaorabani.....
    • Nd Hodamba MANIPUR-da SAANTA DAAS ki punsi asi yenglurabadi maming adu waatmallibani. henna fajaba mingthol atei kharasu piba yaaribani Jimmy Leis

      waareng adu amuk hanna paao. mahaakna asengba Raamanandin ama oina laaininggi mataangda chaaokhathanbaga loinana social upliftment-kidamakta kari-kari tourambage haaibadu nahaakna munna khangba ngamgani.

      http://hodamba.blogspot.in/.../saanta-daas-gosaai-manipur...

    ·
    Nd Hodamba  
    6. RAAMANANDI LAAINING-da SRI RAAM amasung SITAA-bu Mahaabali Hanumaan-na MANAAI oina ningjabagumna ningjabagi doctrine asida atei laai-sing-gi channafam amadi kaannafam amatta leitabagini. tengbaanba asigi achat-chatta lengngi paalliba khudingmak asina oiraklibasi SRI RAAM amasung ibema SITAA DEVI ani asidagi oiba ngaaktani haaina RAAMANANDI SAMPRADAAI-na tambi.
    7. SRI RAAM, SITAA amasung manaai HANUMAAN-da henna pukning chngsinba ngamnabani.
    8. IRUPNABA asi yaamnamak maruni. masi PAAP KOKPA haaina laachanba-su lei. naakan amaromda waasaknabani. MEETEI-di Nongkhrang paaiduna waasakkhrabadi madu machaa-masu haaktak faaobada waasak adu ngaak-i haaina lounei.

    IRUPPA adugi luppada PAAP-ta SIRE aduga faaogatlakpada DHARMA CHENBA-da HINGJARE haaibagi saakhi pibani. IRUPPA asi RAAMANANDI LAAINING-data nattana SANAAMAHI LAAINING amasung CHRISTIAN LAAINING-dasu laaiming loubagi thouramda maru oina louba uribasi concept amattani.

    LUKUN SIBA asina mahaak asi dharmatattwa/doctrine adu khangna amasung ngaakna chatchaba ngamlaba meesak amani haaina saakhi piribani/pihallibani.
    9. SRI RAAM, SITAA DEVI amasung Mahaabali HANUMAAN-gi waari-singda henna pukning lupsallaknabani. makhoi nattana atei laai laattanabani.
    10. Meetei leibaakpu MANIPUR koukhiba, meidingu PAAMHEIBA-bu mahaaraaj Garibniwaaz haaina koukhiba asi matam amattadani. ningjariba ISOR adugi waari-singbul yaaoba lon adubu henna mamal leiba lon-ni haaina khallubagini.

    SAANTA DAAS-na MANIPUR-da touramba masaagi chahi 24 gi thabak-sing asi munna amasung paak sanna neinarabadi mahaak asi singthaakhriba adudagisu henna waangba amadi ikaai khumnaningaai oiba thaakta thambada matik chaabani Jimmy Leis

Friday 27 June 2014

RAAMANANDI SAMPRADAAI AMASUNG MANIPUR-DA SAANTA DAAS




WAAHOUDOK:

Meetei leibaak-ta Mapaan lam-gi meetop changsillakpasi record-ki matung inna 13 suba chahichaa-dagi houre. Masigi mamaang-da laakkhiba leikhi haaibagi khudam-su fangngi adum oinamak khundaarambagi waafamdi thengnade. Asumna 13 suba chahichaa-dagi changsillaktuna khundaaraba asina 17 suba chahichaa-da laaining-laaison-gi masaksu naakoinana changsinglakkhi. Changsillakkhiba masak asi Hindu-gi SAAKTA (Devi Sakti @Durgaa ningba) SEIBA (Siva Mahadev ningba) amasung NIMAANDI (Krishna ningba) gi paringga loinaba masak aduni. Meidingu Charaairongba-na ihaan haanna Meetop-ki laaining-da laaiming louba Meetei ningthou oikhi.

RAAMANANDI SAMPRADAAI:

RAAM amasung SITAA-bu athoiba-laairemba laairembi oina ningjajaduna laatpa kaanglup aduni RAMANANDI SAMPRADAAI haairibasi. Makhoigi waanguron-da RAAM, SITAA amasung Mahaavali HANUMAAN asina khwaaidagi maru oiba laai-ni haaina loui. Makhoi asibu RAAMANANDI nattraga RAMAVAT haaina khangnei. Sampradaai asi RAAMANANDA kouba laainingba lamboiba amana houdokkhibani.

Makhoi asi mapung oina achouba kaanglup 3 thokna khaaidok-i. makhoi adudi-

1.     Asthanadhari: mafam amada lengdana leiraga laaining-laaison-gi thabak chatthajaduna lengdana leiba kaangbu.
2.     Khalsa: mafam-mafam-da koichat chattuna laaining asigi nungsi iru adu ateidasu khanghanba kaangbu.
3.     Akhadamalia: laan soknaba kaangbu (fighting bairaagi) ni. Makhoi asi makhal anida fangngi-
3.a. Asthani akhada (sedentary akhada): mafam amada lengdana leiraga laan soknajaba kaangbu.
3.b. Ramat (migratory akhada nattraga akhada on the move): mafam hong-hongduna chatlaga laan laan soknaba kaangbu.

Akhadamalia kaanglup asigi laanmee (Ani) loisang 3 su lei. Makhoi adudi-

3.1.         Digambar Ani (skyclad army)
3.2.         Nirmohi Ani (Army devoid of any moha and maya)
3.3.         Nirvani Ani (Army devoid of any sensual desire)

Laanmee loisang khudingmakki Akhada amamam tongaan-tongaanna lei. Digambar laanmee loisang-gi Akhada 3 lei. Makhoi adudi-

3.1.1. Rama Digambara
3.1.2. Syama Digambara
3.1.3. Dhuriya Digambara

Nirmohi laanmee loisang-gisu 3 lei. Makhoi adudi-

3.2.1. Nirmohi Akhada
3.2.2. Santosi Akhada
3.2.3. Mahanirvani Akhada

Matou asumna Nirvani laanmee loisanggisu Akhada 3 lei. Makhoi adudi

3.3.1.  Nirvani Akhada
3.3.2.  Niralambi Akhada
3.3.3.  Tatambari Akhada

Pumnamaksigi mathakta KHAAKI kouba Akhada amasu tongaanna lei.

RAAMANANDA:

Manipur-da meidingu Paamheiba matamda changsillakkhiba RAAMANANDI kouba RAAM ningba laaining asi 15 suba (kanaagumbana 14 haaibasu lei) chahichaa-da RAAMANANDA/ RAAMANANDACHAARIYA kouba guru amana houdokkhiba laaining-gi machat amani. Alahabad-ta pokkhiba (kanaagumbana 1299 haai aduga itihaaskaar kharanadi 1356 haai) Guru asibu manaaisingnadi Sri Raamchandra-makki laang-on-ni haaina chetna loujei. Varanasi-da ayaamba matam lenkhiba guru Raamananda-gi thaajaba asi prabhu RAAM amasung jagat maataa SITAA anibu ningjaba asini. Manaai-gi waakhal-da khwaaidagi athoiba Mahaabir/Mahaabali HANUMAAN-na mapu ibungo Sri RAAMCHANDRA-da katthokchaba DAASYA BHAAB-su oiba DAASAYA BHAKTI asigi mataangda kanna sougatlammi. Guru asina BHAKTI BHAAB asi KHAA-BHAARAT-tagi AWAANG BHAARAT-ta puraktuna henna paak sandokkhibani.

RAAMANANDA guru-gi manaai sebok 12 leirammi. Makhoi adudi-

1.     Anantananda
2.     Bhavananda
3.     Dhanna Bhagat
4.     Kabir
5.     Nabha
6.     Naraharyanda
7.     Pipa Bairagi (Rajputana Clan)
8.     Ranka
9.     Ravidas
10.                        Sain
11.                        Sukhanada
12.                        Tulsidas (Ramcharitmanas-gi ayiba adu natte)

Guru RAAMANANDA-na Awaang Bhaarat-ki khunaai sengdokloi ama oibaga loinana mahaakki manaaisingna makhoigi thaajanabi asi Bhaarat-ki mafam ayaambada youhanba ngamkhi.

MAHANTA:

Sri Hanumaan thaakur-gi khutthaang-dagi prabhu Sri Raamchandra-bu ningba laainingba-singgi maraktagi makok maru oiba thaakta leiba purohitlen-singbu MAHANTA haaina koui. Masigi artha-di ‘achouba’ nattraga ‘makok maru oiba’ nattraga ‘athoiba’ haaibani. (Mahanta is an Indian name of Sanskrit origin. The name's meaning is grand.) makhoi-si RAMANANDI lamboiba/laainingba kaangbu amasung loisang-sing asida makok maru oina thaak waangba fam-da leiba-singni. Sampradaai asigi ‘paakhon chatpa laainingba’ asi MAHANTA-singgi maraktagi khangatli.

Makhoina sakkhang khudam (representative stamp) oina Sri Raamchandra-na paairamba lirung ten amasung tenjin-gi khudam masaada matam pumnamakki oina haktuna thammi. Ngak-ta tulasi makak 108 na lengduna semlaba lik si. Makhoina laaining khudam oina chandan makhal 3 da thilli. RAAMANANDIN-singna thinba chandan khutthin makhal ahum adudi-

1.     Angouba machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angaangba machu-gi ayungba leiyi ama chatpa, masi Asthanadhari kaangbu-na thilli.
2.     Naapu machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angaangba machu-gi ayungba leiyi ama chatpa, masi Akhadamalia kaangbu-na thilli.
3.     Angouba machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angouba machu-gi bindu ama namba, masi Khalsa kaangbu-na thilli.

Ramanandi kaangbu asigi masaa oiba loisang kayaa tongaan-tongaanba mafamsingda lei. Mayaamgi manunga ‘BADA CHHOTTA MATHA’ haaibasina khwaaidagi maru oina lei.


GOSAAI/GOSAAIN:

GOSAAI nattraga GOSAAIN haaibasi laainingba saadhu-singgi kaanglup amagi mamingni. GOSAAI/GOSAAIN haaibasi Hindi waahei-ni, masi Sanskrit-ki GOSWAAMI haaiba aduga amattani, artha-di ‘indriya-gi mapu’ {The Standard Hindi word Gossain or Gosain or Gusain or Gussain (derived from Sanskrit: गोस्वामी gōsvāmī "lord of senses")} haaibani. Makhoina Siva Mahadev-pu mapung oina laatli. Gosaai haairiba ming asina Veda neinaba khunaai kaanglup amabusu khangnei. Guru Sankaracharya-na houdoklamba DASHANAMI SAMPRADAAI busu GOSAAI haairaga khangnei.

DASHANAMI SAMPRADAAI bu DASNAMI GOSAIN (ten named Gosain) haairagasu khangnei. Makhoi adudi-

1.     Giri (peak or top of a hill)
2.     Puri (a holy city beside the sea in Orissa)
3.     Parbat (mountain)
4.     Sagar (ocean)
5.     Ban or Van (forest)
6.     Tirtha (pilgrimage)
7.     Bharathi (goddess of speech)
8.     Saraswati (goddess of learning)
9.     Aranya (forest)
10.                        Ashrama (retreat).

Saanta Daas Mahanta/Gosaai
SAANTA DAAS:

1720 da Mayaang Gosaai amana chinglaga Meetei leibaakta 11 thorakkhiba asida Saanta Daas yaaorakpa oigani haaina thaajanari. mahaak laakpaga Meidingu Paamheiba-da laaiming piba guru Gopaal Daas changkhiba asina taakpadi thorakliba kaangbu asida khara henna thaak waangba guru yaaori haaibasini. Mahaakna laakpaga Guru fam fangkhi amasung ‘GURU MAHANTA’ haainasu laachanba houkhi. Mataang asida MAHANTA haaiba asidagi khangba ngambadi mahaak asi RAMANANDI kaangbu-ni haaibasini. MAHANTA haaibasi RAMANANDI kaangbu-gi awaangba thaak-ta leiba purohitlen-singna fangba mingthol-ni. SAANTA DAAS haaiba ming ihaan haanna laachanba thengnarakkhibasidi 1727, Ingaa 5, Nongmaaijing-da Guru-na Sallungthen-da keithel lingbagi thouram paangluba asidagini.

SAANTA DAAS masaadi MAHANTA-ni, adum oinamak mahaakpu GOSAAI haaina henna khangnakhibagi maramsi Meetei leibaakta mahaakki mamaangda SEIVISM (Siva Mahaadev-pu mapung oina laatpa) kaangbu asigi GOSAAI-sing haanna leiramba amasung makhoiga loinana khunthokminnarakpa asina oigani haaibasini. SAANTA DAAS-na GOSAAI oibadagi henna MAHANTA oirabasu Manipur-dadi mahaakpu MAHANTA haaibadagi henna GOSAAI haaina khangnakhi.

Guru-na masaagi oijaba amatta thidana ningthou-gi henna mingchat leinaba amasung leibaakki kaannanaba kayaa chahi 18 chupna tourakpa asidagi ningthouna pelladuna 1738 ki Kaalen 14, Thaangja numit-ta Ipi Hidaak Sungbi-na pokpa machaa Sija-bu Ningthem yaaona Guru Saanta Daas-ta thinthakhi. Masina leibaak asida Guru thaakur MAHANTA-gi tung koina leithaba yaanaba, amuk hanna leibaak thaadoktuna chatkhidanaba maram oihankhi.

Matou asumna leibaak ningthou-gi yaaifanaba touramba, khunaai senmitlon chaaokhatnaba, khutkan paangganbata nattana anouba henna chaaokhatpa khunaai ama lingnaba hotnajaramba Guru Saanta Daas ningthem-gi machaa sija-ga chahi 6 chupna paannaramlaba matung Awaa-da changkhi amasung 1744, Hiyaanggei 27, Leibaakpokpa numit Awaa-da korou nonggaakhi. Mapuroibana leikhidrabada mathou mangam paangnaba Paamheiba-gi machaa sija-na chahi asigi Poinu 11, Leibaakpokpa numit Gangaa iruppa chatkhi. Mathou-mangam pumnamak paanglamlaba matung 1745, Poinu 3, Iraai-da Baamon Kripaaraam-ga loinana hallak-i.

WAAROISIN:

SAANTA DAAS asi RAMANANDI SAMPRADAAI-gi manungda KHALSA kaangbu asigi MAHANTA oigani haaibasini. RAMANANDIN ama oina mahaakna Meetei leibaakpu RAAM ningba tambirammi. Mahaabir/Mahabali HANUMAAN-gi manaai oibagi matou adu Prajaasinggi thawaaigi marida henna chaaokhat-hallammi. Leibaak ningthou-bu Sri Raamchandra-gumna mapaanggal mathounaa leiba, prajaabu masaamaktagi henna nungsiba, laaining parei chetpa, yeknabsingbu tumna maanghanba athouba-gi masak ama oina semgatpa ngamkhi. Akoibagi yeknabasingbu maru luk-hanbaga loinana leiminnariba furup machaa kayaada Sri Raam-bu ningduna DAASYA BHAAB-ta mitkap thokchanaba amasung DAASYA BHAKTI chaaokhathanba asina mapung oiba mityeng thamlammi. Laaining asigi khutthaangda khunaaigi saklon kayaabusu sengdoktuna henna chaaokhatpa amadi nungaai-yaaifana paanba leibaak ama oihanba ngamlammi.

mapu-na manaai(Daasya)da katthokchaba (aatmanibedanam) makhal-gi laaining oiramba RAAMANANDI laaining asigi mapaao puraktuna nungsi iru pithaklamba thaakur MAHANTA SAANTA DAAS-ki punsi asi asthoibani. Mahaakna asengba RAAMANANDIN ama oina furup kaanglup amada punsi-gi chaaokhatpa, kallak yengthiba leitaba amadi nungaai yaaifaba-gi mangaal fanghallamba ngamkhi. Mahaakki mamaangda laaklamba GOSAAI-sing amasung mahaakki matamda laakkhibasing adugi khudung induna Meetei-singnadi mahaakpu SAANTA DAAS GOSAAI haaina khangnakhi. Jaati-varna khaaidana meeyoiba khunaai amada Sri Raamchandra amasung Sitaa Devi-bu Hanumaan-na manaai oina ningjajaba matougum ningjaduna araan khubam fangjanabagi lambi taakpiramba MAHAAPURUS amasuni. masaagi punsigi ayaamba saruk (punna chahi 24) MEETEI-gidamak katthokpiramba asengba RAAMANANDIN asigi khudol asi numit thaana leiriba makhei adumak ningsingduna leihoukhigani.

Makhaa taana paabigadabasing

http://en.wikipedia.org/wiki/Gossain
http://en.wikipedia.org/wiki/Ramananda
http://en.wikipedia.org/wiki/Ramanandi_Sampradaya
http://www.babynamespedia.com/meaning/Mahanta
http://www.indianetzone.com/46/ramanandi_sampraday.htm
http://www.peoplegroupsindia.com/profiles/gosain/
http://lordrama.co.in/sri-vaishnav-parampara.html
http://hodamba.blogspot.in/2014/03/saanta-daas-gosaai-manipur-gidamak.html
http://www.stephen-knapp.com/tilak_why_wear_it.htm
http://vaishnavaparampara.blogspot.in/2010/12/types-of-tilak-with-significance.html