Friday 27 June 2014

RAAMANANDI SAMPRADAAI AMASUNG MANIPUR-DA SAANTA DAAS




WAAHOUDOK:

Meetei leibaak-ta Mapaan lam-gi meetop changsillakpasi record-ki matung inna 13 suba chahichaa-dagi houre. Masigi mamaang-da laakkhiba leikhi haaibagi khudam-su fangngi adum oinamak khundaarambagi waafamdi thengnade. Asumna 13 suba chahichaa-dagi changsillaktuna khundaaraba asina 17 suba chahichaa-da laaining-laaison-gi masaksu naakoinana changsinglakkhi. Changsillakkhiba masak asi Hindu-gi SAAKTA (Devi Sakti @Durgaa ningba) SEIBA (Siva Mahadev ningba) amasung NIMAANDI (Krishna ningba) gi paringga loinaba masak aduni. Meidingu Charaairongba-na ihaan haanna Meetop-ki laaining-da laaiming louba Meetei ningthou oikhi.

RAAMANANDI SAMPRADAAI:

RAAM amasung SITAA-bu athoiba-laairemba laairembi oina ningjajaduna laatpa kaanglup aduni RAMANANDI SAMPRADAAI haairibasi. Makhoigi waanguron-da RAAM, SITAA amasung Mahaavali HANUMAAN asina khwaaidagi maru oiba laai-ni haaina loui. Makhoi asibu RAAMANANDI nattraga RAMAVAT haaina khangnei. Sampradaai asi RAAMANANDA kouba laainingba lamboiba amana houdokkhibani.

Makhoi asi mapung oina achouba kaanglup 3 thokna khaaidok-i. makhoi adudi-

1.     Asthanadhari: mafam amada lengdana leiraga laaining-laaison-gi thabak chatthajaduna lengdana leiba kaangbu.
2.     Khalsa: mafam-mafam-da koichat chattuna laaining asigi nungsi iru adu ateidasu khanghanba kaangbu.
3.     Akhadamalia: laan soknaba kaangbu (fighting bairaagi) ni. Makhoi asi makhal anida fangngi-
3.a. Asthani akhada (sedentary akhada): mafam amada lengdana leiraga laan soknajaba kaangbu.
3.b. Ramat (migratory akhada nattraga akhada on the move): mafam hong-hongduna chatlaga laan laan soknaba kaangbu.

Akhadamalia kaanglup asigi laanmee (Ani) loisang 3 su lei. Makhoi adudi-

3.1.         Digambar Ani (skyclad army)
3.2.         Nirmohi Ani (Army devoid of any moha and maya)
3.3.         Nirvani Ani (Army devoid of any sensual desire)

Laanmee loisang khudingmakki Akhada amamam tongaan-tongaanna lei. Digambar laanmee loisang-gi Akhada 3 lei. Makhoi adudi-

3.1.1. Rama Digambara
3.1.2. Syama Digambara
3.1.3. Dhuriya Digambara

Nirmohi laanmee loisang-gisu 3 lei. Makhoi adudi-

3.2.1. Nirmohi Akhada
3.2.2. Santosi Akhada
3.2.3. Mahanirvani Akhada

Matou asumna Nirvani laanmee loisanggisu Akhada 3 lei. Makhoi adudi

3.3.1.  Nirvani Akhada
3.3.2.  Niralambi Akhada
3.3.3.  Tatambari Akhada

Pumnamaksigi mathakta KHAAKI kouba Akhada amasu tongaanna lei.

RAAMANANDA:

Manipur-da meidingu Paamheiba matamda changsillakkhiba RAAMANANDI kouba RAAM ningba laaining asi 15 suba (kanaagumbana 14 haaibasu lei) chahichaa-da RAAMANANDA/ RAAMANANDACHAARIYA kouba guru amana houdokkhiba laaining-gi machat amani. Alahabad-ta pokkhiba (kanaagumbana 1299 haai aduga itihaaskaar kharanadi 1356 haai) Guru asibu manaaisingnadi Sri Raamchandra-makki laang-on-ni haaina chetna loujei. Varanasi-da ayaamba matam lenkhiba guru Raamananda-gi thaajaba asi prabhu RAAM amasung jagat maataa SITAA anibu ningjaba asini. Manaai-gi waakhal-da khwaaidagi athoiba Mahaabir/Mahaabali HANUMAAN-na mapu ibungo Sri RAAMCHANDRA-da katthokchaba DAASYA BHAAB-su oiba DAASAYA BHAKTI asigi mataangda kanna sougatlammi. Guru asina BHAKTI BHAAB asi KHAA-BHAARAT-tagi AWAANG BHAARAT-ta puraktuna henna paak sandokkhibani.

RAAMANANDA guru-gi manaai sebok 12 leirammi. Makhoi adudi-

1.     Anantananda
2.     Bhavananda
3.     Dhanna Bhagat
4.     Kabir
5.     Nabha
6.     Naraharyanda
7.     Pipa Bairagi (Rajputana Clan)
8.     Ranka
9.     Ravidas
10.                        Sain
11.                        Sukhanada
12.                        Tulsidas (Ramcharitmanas-gi ayiba adu natte)

Guru RAAMANANDA-na Awaang Bhaarat-ki khunaai sengdokloi ama oibaga loinana mahaakki manaaisingna makhoigi thaajanabi asi Bhaarat-ki mafam ayaambada youhanba ngamkhi.

MAHANTA:

Sri Hanumaan thaakur-gi khutthaang-dagi prabhu Sri Raamchandra-bu ningba laainingba-singgi maraktagi makok maru oiba thaakta leiba purohitlen-singbu MAHANTA haaina koui. Masigi artha-di ‘achouba’ nattraga ‘makok maru oiba’ nattraga ‘athoiba’ haaibani. (Mahanta is an Indian name of Sanskrit origin. The name's meaning is grand.) makhoi-si RAMANANDI lamboiba/laainingba kaangbu amasung loisang-sing asida makok maru oina thaak waangba fam-da leiba-singni. Sampradaai asigi ‘paakhon chatpa laainingba’ asi MAHANTA-singgi maraktagi khangatli.

Makhoina sakkhang khudam (representative stamp) oina Sri Raamchandra-na paairamba lirung ten amasung tenjin-gi khudam masaada matam pumnamakki oina haktuna thammi. Ngak-ta tulasi makak 108 na lengduna semlaba lik si. Makhoina laaining khudam oina chandan makhal 3 da thilli. RAAMANANDIN-singna thinba chandan khutthin makhal ahum adudi-

1.     Angouba machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angaangba machu-gi ayungba leiyi ama chatpa, masi Asthanadhari kaangbu-na thilli.
2.     Naapu machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angaangba machu-gi ayungba leiyi ama chatpa, masi Akhadamalia kaangbu-na thilli.
3.     Angouba machu-gi ayungba leiyi (Urdhapundra) ani (Siri)-gi marak/kaarak-ta angouba machu-gi bindu ama namba, masi Khalsa kaangbu-na thilli.

Ramanandi kaangbu asigi masaa oiba loisang kayaa tongaan-tongaanba mafamsingda lei. Mayaamgi manunga ‘BADA CHHOTTA MATHA’ haaibasina khwaaidagi maru oina lei.


GOSAAI/GOSAAIN:

GOSAAI nattraga GOSAAIN haaibasi laainingba saadhu-singgi kaanglup amagi mamingni. GOSAAI/GOSAAIN haaibasi Hindi waahei-ni, masi Sanskrit-ki GOSWAAMI haaiba aduga amattani, artha-di ‘indriya-gi mapu’ {The Standard Hindi word Gossain or Gosain or Gusain or Gussain (derived from Sanskrit: गोस्वामी gōsvāmī "lord of senses")} haaibani. Makhoina Siva Mahadev-pu mapung oina laatli. Gosaai haairiba ming asina Veda neinaba khunaai kaanglup amabusu khangnei. Guru Sankaracharya-na houdoklamba DASHANAMI SAMPRADAAI busu GOSAAI haairaga khangnei.

DASHANAMI SAMPRADAAI bu DASNAMI GOSAIN (ten named Gosain) haairagasu khangnei. Makhoi adudi-

1.     Giri (peak or top of a hill)
2.     Puri (a holy city beside the sea in Orissa)
3.     Parbat (mountain)
4.     Sagar (ocean)
5.     Ban or Van (forest)
6.     Tirtha (pilgrimage)
7.     Bharathi (goddess of speech)
8.     Saraswati (goddess of learning)
9.     Aranya (forest)
10.                        Ashrama (retreat).

Saanta Daas Mahanta/Gosaai
SAANTA DAAS:

1720 da Mayaang Gosaai amana chinglaga Meetei leibaakta 11 thorakkhiba asida Saanta Daas yaaorakpa oigani haaina thaajanari. mahaak laakpaga Meidingu Paamheiba-da laaiming piba guru Gopaal Daas changkhiba asina taakpadi thorakliba kaangbu asida khara henna thaak waangba guru yaaori haaibasini. Mahaakna laakpaga Guru fam fangkhi amasung ‘GURU MAHANTA’ haainasu laachanba houkhi. Mataang asida MAHANTA haaiba asidagi khangba ngambadi mahaak asi RAMANANDI kaangbu-ni haaibasini. MAHANTA haaibasi RAMANANDI kaangbu-gi awaangba thaak-ta leiba purohitlen-singna fangba mingthol-ni. SAANTA DAAS haaiba ming ihaan haanna laachanba thengnarakkhibasidi 1727, Ingaa 5, Nongmaaijing-da Guru-na Sallungthen-da keithel lingbagi thouram paangluba asidagini.

SAANTA DAAS masaadi MAHANTA-ni, adum oinamak mahaakpu GOSAAI haaina henna khangnakhibagi maramsi Meetei leibaakta mahaakki mamaangda SEIVISM (Siva Mahaadev-pu mapung oina laatpa) kaangbu asigi GOSAAI-sing haanna leiramba amasung makhoiga loinana khunthokminnarakpa asina oigani haaibasini. SAANTA DAAS-na GOSAAI oibadagi henna MAHANTA oirabasu Manipur-dadi mahaakpu MAHANTA haaibadagi henna GOSAAI haaina khangnakhi.

Guru-na masaagi oijaba amatta thidana ningthou-gi henna mingchat leinaba amasung leibaakki kaannanaba kayaa chahi 18 chupna tourakpa asidagi ningthouna pelladuna 1738 ki Kaalen 14, Thaangja numit-ta Ipi Hidaak Sungbi-na pokpa machaa Sija-bu Ningthem yaaona Guru Saanta Daas-ta thinthakhi. Masina leibaak asida Guru thaakur MAHANTA-gi tung koina leithaba yaanaba, amuk hanna leibaak thaadoktuna chatkhidanaba maram oihankhi.

Matou asumna leibaak ningthou-gi yaaifanaba touramba, khunaai senmitlon chaaokhatnaba, khutkan paangganbata nattana anouba henna chaaokhatpa khunaai ama lingnaba hotnajaramba Guru Saanta Daas ningthem-gi machaa sija-ga chahi 6 chupna paannaramlaba matung Awaa-da changkhi amasung 1744, Hiyaanggei 27, Leibaakpokpa numit Awaa-da korou nonggaakhi. Mapuroibana leikhidrabada mathou mangam paangnaba Paamheiba-gi machaa sija-na chahi asigi Poinu 11, Leibaakpokpa numit Gangaa iruppa chatkhi. Mathou-mangam pumnamak paanglamlaba matung 1745, Poinu 3, Iraai-da Baamon Kripaaraam-ga loinana hallak-i.

WAAROISIN:

SAANTA DAAS asi RAMANANDI SAMPRADAAI-gi manungda KHALSA kaangbu asigi MAHANTA oigani haaibasini. RAMANANDIN ama oina mahaakna Meetei leibaakpu RAAM ningba tambirammi. Mahaabir/Mahabali HANUMAAN-gi manaai oibagi matou adu Prajaasinggi thawaaigi marida henna chaaokhat-hallammi. Leibaak ningthou-bu Sri Raamchandra-gumna mapaanggal mathounaa leiba, prajaabu masaamaktagi henna nungsiba, laaining parei chetpa, yeknabsingbu tumna maanghanba athouba-gi masak ama oina semgatpa ngamkhi. Akoibagi yeknabasingbu maru luk-hanbaga loinana leiminnariba furup machaa kayaada Sri Raam-bu ningduna DAASYA BHAAB-ta mitkap thokchanaba amasung DAASYA BHAKTI chaaokhathanba asina mapung oiba mityeng thamlammi. Laaining asigi khutthaangda khunaaigi saklon kayaabusu sengdoktuna henna chaaokhatpa amadi nungaai-yaaifana paanba leibaak ama oihanba ngamlammi.

mapu-na manaai(Daasya)da katthokchaba (aatmanibedanam) makhal-gi laaining oiramba RAAMANANDI laaining asigi mapaao puraktuna nungsi iru pithaklamba thaakur MAHANTA SAANTA DAAS-ki punsi asi asthoibani. Mahaakna asengba RAAMANANDIN ama oina furup kaanglup amada punsi-gi chaaokhatpa, kallak yengthiba leitaba amadi nungaai yaaifaba-gi mangaal fanghallamba ngamkhi. Mahaakki mamaangda laaklamba GOSAAI-sing amasung mahaakki matamda laakkhibasing adugi khudung induna Meetei-singnadi mahaakpu SAANTA DAAS GOSAAI haaina khangnakhi. Jaati-varna khaaidana meeyoiba khunaai amada Sri Raamchandra amasung Sitaa Devi-bu Hanumaan-na manaai oina ningjajaba matougum ningjaduna araan khubam fangjanabagi lambi taakpiramba MAHAAPURUS amasuni. masaagi punsigi ayaamba saruk (punna chahi 24) MEETEI-gidamak katthokpiramba asengba RAAMANANDIN asigi khudol asi numit thaana leiriba makhei adumak ningsingduna leihoukhigani.

Makhaa taana paabigadabasing

http://en.wikipedia.org/wiki/Gossain
http://en.wikipedia.org/wiki/Ramananda
http://en.wikipedia.org/wiki/Ramanandi_Sampradaya
http://www.babynamespedia.com/meaning/Mahanta
http://www.indianetzone.com/46/ramanandi_sampraday.htm
http://www.peoplegroupsindia.com/profiles/gosain/
http://lordrama.co.in/sri-vaishnav-parampara.html
http://hodamba.blogspot.in/2014/03/saanta-daas-gosaai-manipur-gidamak.html
http://www.stephen-knapp.com/tilak_why_wear_it.htm
http://vaishnavaparampara.blogspot.in/2010/12/types-of-tilak-with-significance.html

2 comments:

  1. yam na fajakhre.....puya duplicate si dagi louthokpiduna .......christn sandokpiyu....thagatchari

    ReplyDelete
  2. Guru mahanta gi fattaba huran-lanada touramba thabak singsu khara happirak u.....fattaba meena aroibada kamaina loisinkhi haibagi warisu khara happirak u.......Oja Hodamba..Jesus

    ReplyDelete