Tuesday 2 October 2012

MANIPUR-bu nungsi aduna eina cheinaa-gi potlum pui



FACEBOOK ki taaibang asi meeyoi kharagi mafamda yaamnamak matam lenfam oirabasu eigi oinadi yaamnamak mapaanggal leiba institution amani haaina loujakhi. Maram aduna isaagi ayaamba matam institution asigidamak kaaithokchei.

FACEBOOK asida yaaoriba Manipur-ga hakthengnana amasung naakoinana mari leinaba account asi eigi lannaai survey amagi matung inna member 40,000 dagi 50,000 faaobagi manungda lei. Aduga masigi amnungda Manipur-gi Meetei machaa-na 15,000 dagi 20,000 faaoba leiba matamda mapaan Manipur (BD yaaona) 3,000 rom leigani haaina chaaoraakna louri.

Masigi manungda masaagi chahi mataang asi

10 – 15 – 05%
15 – 20 – 30%
20 – 25 – 30%
25 – 30 – 20%
30 – 35 – 10%
35 – 60 – 05%

Masida knowledge piba yaariba chahi mataang asi 15 – 25 asini aduga chahi mataang asida meeyoi masing khwaaidagi yaamna leiba uba fang-i.

Houjik matam-gi oiba education system asina hourakliba nahaa meerol asibu mamaaleibaak, maramdam, majaati, makhunaai, manaat, laaining laaisol, masaagi folklore nachingba asigi maramda tambidare. Maheiroi-singnasu khanglaktare. FACEBOOK haairiba institution asida makhoina masing yaamna leirabanina makhoida haairiba (makhoina tamlaktraba/khanglaktraba) paraasing adu khanghannaba hotnabada afaba paambei oigani haaibasi eigi achetpa thaajabani.

MANIPURna oiriba fibham –
  1. Tokhaai taanabagi
  2. Senjaa thumjaagi
  3. Lounam namthaakki
  4. Thaksi khaasi yaaonaraktabagi
  5. Nawaangnabagi aduga namthabibagi
  6. Masaagi hak taallakpagi
  7. Amotpa raajnitygi
  8. Yeknaba sembagi
  9. Amana amabu usitnadabagi
  10. Saktibu laanna sijinnabagi
  11. Araanba kayaa sandorakpa/tambirakpagi
  12. Chaaokhat lamdaangda sotthahoubagi
  13. Pumnamakki asinachingba

Maramsing asida haairiba chahi mataang asigi meerol-da khanghanduna masaana masaabu tunglamchat-ki oiba YAAIFABA MANIPUR amagi MANGLAAN loinaba meeyoi amamam oina semgatpada FACEBOOK asina achouba mateng oigani haaibasi eigi achouba thaajabani.

Hourakliba nahaa meerol asina
  1. Manipur-gi laai-tin-gi waari khangde
  2. Manipur-gi thaaja waarising khangde
  3. Manipur-gi fungaa waarising khangde
  4. Manipur-gi Saahityakaar amafaaobagi maming khangde
  5. Manipur-gi seireng/upanyaas/waarimachaa laairik amafaaobagi maming khangde
  6. Manipugi puwaari khangde
  7. Manipur-gi naat amasung laaining-laaison-gi maramda khangde
  8. Masaagi hourakfam-gi maramdasu khangde

Makhoina khangliba haaibabu – Makhoigi nongmagi punsida taarak-urak-khanglakpasing adutani.

FACEBOOK haairiba institution asida yaaoriba bhaab taabasingna makhaa taabasingbu achumba paraa tambigadabani haaibasi eigi appeal-ni. Akhangbasingna khangdabasingda lousing gyaan-gi mangaal pigadabani haaibasi eigi amatta ngaairaba laaisol-ni. Eina chinda sonduna leibata nattana angamba thaakta thabak paangna amasung haainaba hotnei.

Asumna haainaba hotnabagi khongchat-ta laaining (Christianity) amasung eigi iramdam (Cachar)-na maram oiraga eigi waakhal-lousing amadi khangja-heijaba pumnamakpu leikhaada chingthabiraga khwaaidagi maraal leiraba amagum FACEBOOK haairiba institution asigi faklaang mafam ayaambada yeksinduna thambiba uba fanglak-i.

  1. Eigi account asibu report tousinduna kayaarak maanghannaba hotnakhi.
  2. Eigi account-ka chap maannaba account semlaga member yaamna leiba GROUPsingda changlaga fajadaba status amasung fi thongdaba foto-nachingba upload touduna Hodamba haairiba meeyoi asibu meeyaamda laanna uhankhi.
  3. Eigi foto louraga jugot chaadaba foto kayaagi mamai oina paansinbiduna morph foto semlaga laknakhi, karem kathaainabikhi aduga khonggoinabikhi.
  4. Tongaan-tongaanba account, GROUP kayaada eibu iraal sijinbiba waarol kayaa iduna mayaamgi tinsitnafam oihanbikhi.
  5. Masigi mathakta makhaagi waafamsingsi khannakhi
a.       Manipur-gi paaoche-da maraal sijinduna haapnaba
b.      police-ta paao taaktuna faahannaba
c.       Yaaolloisingda paao tamsinduna waarakhannaba
d.      Unaba mafamda asok-apan nanghannaba
e.       Haattokkhinaba
  1. Yaaol ehou houriba leibaakki thougaai puriba ichil-inaaosinggi marakta paao younaraktuna account ama (panjdre) waahei kayaa yaamna gyaan taana inakhi. Numidaang pung 12 matungda ISD number-dagi call kayaa laaktuna ahingda paao kayaa faaonakhi. Eigi Imphal khongchtta eigi leifam hotel amasung room no hanglakkhiba leikhi. Adubu ichin-inaao amattana eibu unabadi laakpikhidare. Adugi matungda haairiba account adudagi eigi inbox-ta irakkhibasu leikhidre aduga ISD no adudagi fon call-su laakkhidare.
  2. Masak khangdaba meeyoisingna fon tousullaklaga usit thawoidaba, karem kathaainaba waa kaya ngaangduna chei thaangbiraga waari saannabagi room thamdana kakthatkhiba yaaokhi.
  3. Sibiba yaaba maraal kayaa sibi. Eigi laairik-ta fi thongdaba foto haaplubadagi meiraa paaibina faaduna mei thaakhi haaiba paaokasu sandorak-i. anti-meeteini, peisaagidamak Christian sandoktuna Meetei muthatnaba hotnaba saageigi meitaan asibani. Huraanba makok-ni, oktaba mahaa paapini asinachingba. (ei pokpagi mahei yaalle)
  4. Handak kharani asida amuk eigi foto sijinnaraga WANTED laaothoktuna FACBOOK haairiba institution asigi faklaangsingda thettuna eigi lanaai punsibu meepum khudingmakta maraal leiraba amagum uhannaba hotnari.
  5. Pumnamaksigi mathak-ta yaaol-lup amagi central committee gi member-ni haaiba ichin-inaao amana account ama (madusu panjadre) dagi amuk eigi inbox-ta leibaakki oiba tangaaifadaba waafam khara khannagadaba leire haaiduna paao thaarakli. Eikhoi yaamnamak gyaan taanba amasung amana amabu ikaai-khumnaba mawongda waari saanakhi.

Asumna leibaak pungjaao thinduna eibu iraal siraga khonggoinariba asi eina eigi MANIPUR nungsijarubagini. Masi khanbada ei nungaai. Lamdam aduda eigi khoiri naaofam taaba fangkhidrabasu laaininghal Naoria Phulo-na nungsikhibagum (chaang nemlabasu) eisu nungsikhi, tengthaakhibani. Punsi asina eigi ereibaak iramdam ijaati ikhunaai, imaarol, inaat amadi eigi oibasinggidamak katthokchakhibani. Laaining lambi-da eina Kanbiba mapu Jisu Khrista-bu tung illuba asina eibu mayaam changduna yennaao machaa tuhatpagum tuhatpire.

Amaromda eina Jisu tung-illubana fangliba cheitheng asi eigi khwaaidagi laaibak fabani haaina loujei. Eina Jisu gi khudung illabasu eigi ireibaak iramdam ijaati ikhunaai imaarol asibu nungsiba amadi thabak touningbagi apaamba adudi chaang hanthade. Madu Kanbiba eigi mapu Jisu Khristanasu madusingdu nungsiba ngambagi thamoi eingonda pibi. Aduga taaibangpaan-gi mityengda eihaakna Khristabu nungsiruba, lousilluba asimak yaamna chaaoba iraal oihanbikhre.

Eina Imaaleibaak nungsibagi waa amatta haaiba yaakhidare, Meehourol amadi puwaarigi maramda khangjabasing share touba yaakhidare. NAKHOI/EIKHOI haaiba binary opposition-gi sambal-na khaajinbiduna inthokpire. Aduga nanggi oiba aduta haaiyu haaibire. Haairuragana peisaa kharagidamak mamaabu yonthokpa saageigi meiteeal asibani haaibire aduga Mamaabu nungsiba araaba meitaal-gum haairuragana HULLAANDUNA HAAIBANI haaiduna amuk iraal sibire. Kaalle fu kaandre fu haaibadu ithakta taahanbire.

eina sengdokpa paammi-
  1. Eina Meetei laaining amasung Meetei naat-ki asengba masak adu khangnaba hotnaba amasung khanglakpasingdu meeyaamda share touba nattana keidoungeidasu HULLAANDUNA NGAANGBA toukhide.
  2. Eina haaikhiba khudingmak eina fangjaba waakhal-lousing aduni. Madu meepum khudingna lousinba ngamlamdabadi yaai. Khudam oina ojaa Prof. Elangbam Dinamani-gi mityengda Hijam Angaanghal-gi SINGEN INDU asi Mahaakaabya-ni. Adubu masi kanaa amattana yaade. Meefam kayaa-da heeram asida marei tounakhi adubu ojaa Dinamani-na ‘masi Dinamani-gi mityeng amani haaina thambiro’ haaibada yaanakhi. Matou adugumna einasu eigi naat asi neinabada mayaamna lousinba ngamdaba waa yaaorabadi madu ‘Hodamba-gi mityengda asumna lei’ haaina thambiba yaarambani. Adubu adumna toubibadi nattana leibaak pungjaao thillaga maraal sibiduna punsibu khonggoinabi.
  3. Christian laainingdagi eina lupaa amatta fangbasu leite aduga ei tolob chaaba missionary su natte. Eina sel-gidamak Khrista-bu lousinbasu natte. Taaibangpaangi oibasingsidagi henna maru oiribadi thawaaigi araan khubam aduni. Eigi knowledge-na fangjabada araan khubam asi eigi oina Khrista-da leire haaibasi khanghanbirakpadagi Isor-gi aningba adu eigi punsida mapung faakhibatani. Masida eigi mapung faana haraaoba lei, masigidamak eina mitkup khudingda eibu khangatpiba Isor-bu khangatpiba adugidamak thaagat waahei piduna lei.
  4. Masimakna eikhoi-gi ipaa-ipuna chatlamba laaining amasung ei-bu pokpa imaa-ipaa, saagei-naatei, mari-mataana chatliba Goura laaining, eina research touduna MPhil amasung PhD degree fangjarakpa APOKPA LAAINING – laainingsing asibu meeraairubasu leikhide. Masidi eigi thawaaina paamjaruba adukhaktani. Atei laainingsingda araan khubam leite/leirammoi haaibasu eina thaajade adubu eina khwaaidagi paamjaba adudi Christianity asina oirubatani.
  5. Eina eigi mahei-masinggi mangaal asi Manipuri lon, saahitya, naat, laaining-laaisol amasung folklore-gi maramda fangjarabadi eina eigi lousing gyaan-gi mangaal adu thangnaba meinam amada chamlubatani. Amamba mafam amada mangaal khajiktang pinaba hotnarambatani. Mangaal aduna tumlamchatkidamak thouna leiba, lousing chaaoba mayaamda isaagi oibasinggi maramda henna khangningbagi amasung thijinningbagi waakhal ihul adu yakaaiba ngamnaba hotnajakhibatani.
  6. Eina ei-gi ipaa-ipuna chatnarambasingbu karigi hullaallugadage? Maram adubu karino? Eingonda madugi maram amatta leite. Adubu eigi ipaa-ipubu amuk ateina karigi laanna sandokkadage? Laanna tambigadage? Naakan amada leplaga atoppa naakan amabu kari maraal sijangadage? Mayaaida leiduna achumba masak khanglaga tunglamchat-ki meerol-da achumba mangaal piramba asi eikhoigi thoudaang oifam thoktabara?
  7. Eina eigi MANIPUR nungsiba haaibasi – ateibu taathiba adura? Ateibu laanna sandokpa adura? Ipaa-ipubu laanna sandoktuna mingdaa thihanba adura nattraga araanba waari waakhong kayaa saagattuna tumlamchatki meerolbu amamba surung amada pusinba adura?
  8. Houjik asi araanba yaamna kanna sandokkhibagi mahei adu khara khara lokpa matam oiri. Matam asida adugumba mahei adu chaaheiba mahei natte haaina taakpinaba meeyoisinggi tangaaifadaba leire. Eina Khrista tung illubana eina haaiba achumbasing adu loina laalhanbire. Eibu yeknabagum khanbire.
  9. Eibu yeknabugum khanba adudi araaibani. Eibu yeknabagum khallaga achumba adubu meeraaiba aduni henna luribadi.
  10. Araanba laairik/waari kayaa amana laanna lamjingkhraba meerol amagi meeyoisingna araanba paao kayaa atei-bu hun-hunduna sandokli. Aduga achumbabu ikhouraangjaba ipaa-ipu-gi tung-inba paamjabasingna meiraanbigum mamit uisinduna chongsilli. Masina purakkadaba mahei adudi eikhoi pullap lupminnaba aduni. Eina tungda thorakkadaba akiba asidagi kalhouba paammi.

Jisu laankhide adubu mahaakpu maraal pisillaga haatkhi. Adugumna eisu mahaakki tung-inba ama oirubana maraal sijinbiba kayaagi waayel-dagi awaafam taakhiba yaai, haattokpikhiba faaoba yaai. Adubu eina eigi MANIPUR amadi masiga hakthengnana amasung naakoinana mari leinabasingbu nungsiba amasung nungsiba adugidamak ACHUMBA waa haairamba adudi tokloi. HU thakhanduna haatpagi waayel fanglba Plato-du HU adum thakkhi aduga thakchillamdaaida mahaakki achumba adu adum haairammi. Madu mahaakki meerolna khangdrabasu tunglamchatta adumak khangnarak-i. adugumna Copernicus-su, Galileo-su, Einstein-su, Jisu-su, Naoria Phulo-su achumba amagi meiraanbi oikhi aduga makhoigi meerol aduna yaabikhide. Awaa cheitheng kayaamarom nangkhi. Eisu makhoigi khudung injabatani aduna thorakkadaba afa-fatta khudingmakki mahei aduda thoina khoijangluba leite.

Eina hinglingeida araanba tambibasing adubudi araanbani haaina haairamdaba touroi aduga achumba adu fongdoklamdana tokloi.

No comments:

Post a Comment