Friday 14 December 2012

NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-da BISHUPRIYA ISSUE: mityeng ama

MAHAASABHAA-gi President amasung General Secretary
-(1)-

1934, May-gi taang 30, Iraai numit, Sanaa konung Rajmandal-gi anouba maandop-ta Manipur-gi ningthou iningthou Churachand Maharaj yaaona famkhiba NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-gi ahaanba meefamlen-da loukhiba 5 suba resolution-da makhaa-gi asumna i-

NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-na Surma Valley-da MEITEI, BISHNUPRIYA haaina ani khaaiduna yaamna nungaainadare haaiba taabada yaamna waare. Asigumba bhaab asi Manipuri pumnamakki houfam Manipur-dadi leite. Maram aduna Surma Valley-gi Manipuri pumnamakpu bhaab asi leitanaba haairi. Aduga khutpu animakki Government-ta pinakhibada MEITEI, BISHNUPRIYA ani khaaibagi waa amasung ani asi nungaainadabagi bhaab yaaoba saruk makhei louthok-u haaina lepnare.

Prastaab touba:- Srijukta Ibungohal Singh, BL
Samarthan touba:- Srijukta Pishak Singh, BA


NEINABA:-

1. NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA asi Prabhaasi (Manipur-da leiba Manipuri) amasung Bideshi (Manipur-gi mapaanda leiba Manipuri) pumnamakna amatta oiba naarekpe amagi makhaada punna leiminnanaba semkhibani. Manipuri khudingmak Manipur-gi ningthou-gi machaa-manaai oina sanaa mityeng khaada leijaba adusu yaaoribani.

2. MEITEI (matamsida MEITEI haaibasi pannarammi) amasung BISHNUPRIYA haaibasi furup ani oina louramde, animak MANIPURI oina leiminnaramba uba fang-i.

3. Surma valley haaibasi houjikki Baraak tampaak amasung Sylhet asina pullaga oirambani. Ningtamlaba matungda Sylhet-na Bangladesh-ta chatkhibani aduga lemhouba saruk asina Assam-gi saruk oina leihoubani. Surma valley haaibasina khanghanninglibasi Baraak amasung Sylhet-na punba lam adubuni.

4. 1934 asiwaaida ahaanba oina MANIPURI jaati-gi manungda chingkhaainaba asi leire haaiba khangba ngammi. chingkhaainaba asidagi MEITEI amasung BISHNUPRIYAA haaiba saktam ani asi chongthorakpani. Adubu asumna saktam ani chongthorakpasi MAHAASABHAA-na paamlamde.

Houjik laakliba waahang-di, kari waathoktagi MANIPURI jaati-gi manungda kaanglup ani asi nungaainaraktabano haaibasini. Ing 1930 dagi 1934 faaobagi manungda Surma valley-gi kari leikaaida kari thoudok thokkhibage haaibasini.
maru oiba maram adudi-
ing 1932, March 31 da Assam sarkaar (British Government’s Franchise Committee)-na thokpa notification amada 'Manipuri asi Tribal-ni' haaina irakkhi. waarol asigi maaiyokta Bishnupriyaa amasung Meetei animakna lepminnaduna waafam khara mari leinaba authority-da khanghannabagidamak 1932 gi June 12, Silchar Tarapur-da SURMAA VALLEY MANIPURI ASSOCIATION semduna waarol adugi maaiyokta leppada yaanarammi.
LUP asina MANIPURI asi Brabubaahan-gi machaa-masu-singni, Aryan-ni VARNA HINDU (High class Hindu) ni haainanaba sem saakhi. mataang asida Mahendra kumar Sinha BA BT na itihaas-ki oiba waarol kayaa fongdoktuna thamkhi. adubu thangnaba meefam September 25, 1932, Ambikapatti-da famkhiba meefam-da MEETEI amatta saruk yaaramde. masidagi waakhallon-da chingkhaainaraktuna tokhaai taananabagi maram oikhibani. matam asida maaigei animakna masaa-masaagi akhangba iduna fongdoknakhiba aduna achouba marei ama oinaraktuna intellectual circle-gi thaakta chingkhaainaba asi mapaanggal kanna leikhi.
Meetei-gi mityeng-da Bishnupriya asi khara hanthaba thaakta yengbirammi. hanthaba thaakki mee-singni haaina khalliba Bishnupriya-sing asina matamduda laairik-laaisu heiba amasung khunaai-gi thabak ayaambada maangjil thaarammi. adumna heeram ayaambada akhang-ahei oirakpa amasung maangjin thaarakpana Meetei-na makhoigi tung inbagi mawongda leirakpadu paamlaktaba matou utpa thengnei. masidagi usittaba uttuna khumit-khudaangdagi houba machaa oina meehouron puthoktuna ngaangbibadagi makhoi soklaba laairik heiba-singna asaaoba fongdoraktuna tokhaai taabagi waakhallon adu mayol chongkhibani.
NB: 1933 gi September 30 dagina October 1 faaobada Patherkandi-da famkhiba Surma Valley Manipuri Association-gi ahaanba meefam-da Association asibu ming onduna NIKHIL BISHNUPRIYA MANIPURI MAHAASABHAA asi semkhi. asumna tokhaai taanarakpagi masak urakpa asidagi Manipur-da ing 1934 da NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA semduna pumnamakpu amatta oiba banner amagi makhaada thamnaba hotnarambani. maram adunasu anisuba adhibesan adu Silchar Tarapur-da sinkhibani. ningthou masaamak khonglengbirakkhibani.

5. CHAHI TARET KHUNTAAKPA (1819-1826) dagi 1930 faaobada punna chahi 110 henbasi Surma valley-da leiba MEITEI amasung BISHNUPRIYAna punna MANIPURI oina leiminnarambani. Chahi 100 henna Surma valley-da amatta oina leiminnaraklaba matungda ahaanba oina tokhaai taabagi waathok leibaak ningthou younarakkhiba asi 1930gi ahaanba saruk asidani.

6. asigumba waathok asi MANIPUR-da leikhide. (houjiksu leite). Aduga thokkhriba waathok asigi mamaangda Surma valley-dasu leiramde.

7. MAHAASABHAAna nungaainadriba ani asi amatta oina punsinnabagi apaamba fongdok-i.

-(2)-

1936, January 30, Silchar Tarapur-da famkhiba anisuba meefamlen-da Sabhaapati oibikhiba Iningthou Churachand mahaaraj-na fongdokpikhiba waafaongda panbirammi-

‘… nungaaitabadi – Surma valley-da Manipurising-gi pukning tinnadabagi paksha animakna punna famminnadabasitadi ei nungaaite, MAHAASABHAA-dadi punna thabak touminnarani haaina ning-i.’

NEINABA:-

8. Iningthou Churacahnd-gi mityengda MEETEI amasung BISHNUPRIYA asi amattani amasung makhoi MANIPURI-ni.

9. MANIPURI oina leiminnaba furup masen punna famminnadaba asida ingthou-gi sanaa pukning-da faaoba nungaaitabadu fongdok-i.

10. MAHAASABHAA asidi MANIPURI meepum khudingmakkini, maram aduna maaigei animakna punna saruk yaaminnaba asi iningthou-gi apaambani.

-(3)-

Meefamlen asigi General Secretary-gi report piraduna Hijam Irabot-na asumna haai-

‘MAHAASABHAA-gi ahaanba adhibesan-gi 5 suba resolution-gi maramda 1935 ing 1 la December-da Silchar Government High School-da Surma valley-gi Meetei, Bishnupriya Tinnaba meeting-gi resolution copy ama Silchar-dagi Asst General Secretary-na Karyakari Committee-gi approval-gidamak thaarak-i. taang 8-12-1935 ingda haraao nungaai uttuna resolution ama pass touduna resolution adu Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA-da Asst General Secretary-gi through-da copy thaakhi. Thuna amadi thindana kaangbu animakna paao fangle amasung khangle haaina ning-i, maramdi 20-12-1935 ingda Karyakari samitee famduna Karyakari samitee amasung abhyarthana samitee-da sadasya co-op touduna resolution ama thaarak-i. Resolution adu MAHAASABHAA-gi 1 m adhibesan-gi resolution no 22 suba matung inna khara kaaibana quorum suna committee famnaba laairik hanjakhi. Asigi mathangda Srijut Manipureshwar Mahaaraaj-gi sanaa charan-da laairik ama Surma valley Bishnupriya Ichin-inaaosong-gi paksha-dagi katlak-i. laairik asi sanaa khutna taang 17-1-1935 ing-da pithokpirammi. Adugi maramda 1-12-1935 ing-gi resolution chatnadaba oiba yaaroi haaibanachingba marol hanjakhi. Maru oiba ei-gi waakhal-da Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ani nungaainadanabagi maram MAHAASABHAA natte, jaatigi inba Hindu Manipuri-na yaaobada athingba leitaba MAHAASABHAA asida asigi mathakta amuk Silchar-da famba matam asidadi MEITEI BISHNUPRIYA mamaangda MAHAASABHAA-gi sadasya oiramdabasu oiduna jaati-gi chaaokhatnabagi maramda hotnaramgadra haaina ningjarambani. Adumak thoktrabasu Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ichin-inaao-na CHAANNARE haaiba waahei asi makhei taabadasu Manipuri jaati-gi manungda amatta oibagi nungsibagi thouri-na pullakle haaina khanbada nungaaijei.'

NEINABA:-

11. MAHAASABHAAna waalepnakhiba matung inna 1-12-1935 Silchar Government High School-da Surma valley-gi Meetei anasung Bishnupriya anina nungaainadabagi taaisinnaba meefam ama famkhi.

12. 8-12-1935 ingda resolution ama pass touraga maaigei animakta haraao tayaamba fongdokpaga loinana youhankhi.

13. 20-12-1935 ingda amuk cheroll am thaarakkhi adubu quorum sudabagi akaaiba leikhibana amuk suhallaknaba khanghankhi.

14. Bishnupriya-singgi maaigeidagi iningthouda katlakkhiba cherol ama iningthouna Mahaasabhaada 17-1-1935 ingda khutsinnakhi. Madugi paaokhum oina 1-12-1935 ing-da loukhiba MAHAASABHAAgi resolution adu chatnanaba khanghankhiba waarol hanjakhi.

15. inariba cherol mayaamdagi Hijam Irabot-n khanglibasi ‘Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ani nungaainadanabagi maram MAHAASABHAA natte’ haaibasini. Maram aduna maaigei animakna MAHAASABHAA-da saruk yaafam thok-i haaibasini.

16. adubu laaibak thibadi, Silchar Tarapur-da famkhiba MAHAASABHAA-gi meefam asida BISHNUPRIYA amatta yaaoramde. Ahaanba meefam-dasu kanaa amatta yaaokhide. Irabot-na thaajarambadi, mamaangda yaaodrabasu Silchar-gi meefam asidagidii yaaoragani haaibasini. Adubu mahaakna thaajaramba adu oiramde.

Houjik laakliba waahang-di, MEETEI-na BISHNUPRIYA-bu yaaohandabara nattraga makhoi masaana boycott toujabara haaibasini. (likhun-di leire, asengba adu khangnaba hotnabada matam kharadi changba yaai.)

17. MAHAASABHAA-da punna saruk yaaminnaduna jaati-gi unnatigidamak punna thabak paaikhatminnagani haaina thaajarambadumak oikhidraba faaobada masen-gi marakta leiramba nungaainadaba adu taaisinnare haaiba paao asida Irabotna haraaoba amasung apenba fongdokkhi.

WAAROISIN:-

MANIPURI khunaai neinaba asi yaamnamak nungaaiba heeram amani. Maramdi mayaamna yaanariba aduga achumba aduga matam-matamda yaamnamak laapnaramba uba fang-i. matam kuina MANIPURI khunaaibu neinarakpa asina oithokpa yaaba assumption amasung hypothesis kayaa chongthorak-i, aduga madu chaangyeng touba matamda fangba evidence-singdu singthaaningaai ngaaktani.

Bishnupriya issue-da Meetei-na 1980-gi matamdagi mapaanggal kanna maaiyokta leptuna leirakkhiba amasung Bishnupriya-bu maraal siriba mayaam asi lamkhaangdagi saagatpa waari ngaakta oina leibani. Karidagi nungaairaktabano amasung karamna taaisinnagadage haaibadi yaaodabani. 'Nangna laalli aduga eina chummi' haaibagi mityeng makhaada achumba taannaduna laakpa khongchat amani. Langdaainafam thidriba faaobadi achumba taannabagi mareida naakan animakna mapunsi chuppa meerol kayaa adumak leitum hunnaduna leihougani. Waareng asina nungaainaraktabagi maram adu khangdokminnabaga loinana taaisinnafam amasung langdaainafam thibagii khongchatta thoudongbada henna thawaai yaao-i.

Neinariba asigi chap chaaba waaroisin adudi matam khara ngaaiminnakhiba taari.
tangaaifadana paabigadaba link-
http://hodamba.blogspot.in/2012/11/bishnupriya-gi-maramda-kharadang.html 
http://hodamba.blogspot.in/2012/10/bishnupriyaa-issueda-ei-amasung-atei_8997.html 

Thursday 13 December 2012

MECKLEY-gi map-ta waayet khara


eina khangba waatpagi oirambadi yaai. adubu map asida waayet kharadi lei-

1. Meidingu Paamheiba (1709-1749) na Takhel (Tripura) ngamlammi haaibasi puwaarida mayek sengna iduna lei. maram aduda Tripura konsinba map ama leiba yaai. adum oinamak puwaari-da, chahi taret khuntaakpagi mamaangda Meetei-na Cachar (Mayaang leibaak) ngamlambagi khudamdi leite. maram aduna map asida Cachar konsillibasi eigi mityengda yaaningde.

2. Mayaang leibaakki ningthou-da thaajaramba Meetei ningolsing adudi-

2.1. Monsaambi 1557 (Meidingu Chalaamba 1545-62 gi matam)
2.2. Tarungambi 1566 (Meidingu Mungyaamba 1562-97 gi matam)
2.3. Koirembi 1585 (")
2.4. Tonsennu 1602 (Meidingu Khaagemba 1597-1652 gi matam)
2.5. Sanaaponchenbi 1630 (")
2.6. Taangkhombi 1671 (Meidingu Paaikhomba 1666-97 gi matam)
2.7. Haripriyaa 1744 (Meidingu Paamheiba 1709-48 gi matam)
2.8. Induprbhaa 1802 (Meidingu Madhuchandra 1800-03 gi matam)

Haripriyaa (2.7) asi Paamheiba-gi machaa ningolni aduga Induprabhaa (2.8)-na Madhuchandra-gi machaa ningol-ni. Meidingu Chingthangkhomba (1759-1762, 1763-1797)-na Tekhaao youkhibadu Manem Haripriyaa-gii khutthaangdagi Maama thokpa ningthou Sandhikaari (Ramchandra) na lambi sinbikhibani. matamsida, Paamheiba-na nattraga Chingthangkhomba-na ngamlambagi waafam amatta leite.

3. Chahi taret khuntaakpa (1819-1826) ta Chourjit, Marjit amasung Gambhir Singh-na Cachar-da pullaba matungda ningthou Gobindachandragi tusonba matougi khudong chaaba louduna mareibaaktagi taanthoklaga machin manaao ahumna Cachar-bu saruk ahum thokna khaaidoklaga lam yennei. Chourjit-na Sonaai louraga  Dungripaar-da konung semmi, Marjit-na khaa thangba Cachar louraga Jaaribon-da Konung semmi. (Konung semlamba mafamdu houjiksu Konung leikaai kouri) aduga Gambhir Singh-na Surma tampaak louraga Badarpur-gi Gumrah-da konung semduna paankhi. adubu masi Yandaboo Sandhi-gi matung inna Gambhir Singh-na Manipur-gi fambaal hanjinba amasung mayaamba anina laaifam-da lengkhiba asidagi ningthourol makhaa chatthakhide. maaige amaromda, Cachar-gi ningthou oibinaba matik chaaba fangdabadagi British dominion-da tnsinkhibani.

maram aduna, 1814-gi mamaangda Mayaang leibaak Cachar asiga ningol thaajaduna afaba mari leiba nattana Meetei ningthougi makhaa ponba leibaak ama oiramba leikhi haaina eikhoina thengnade. maram aduna map asina Cachar-bu Manipur-gi ngamkhei manungda thamjillambasi hanna neinaba chang-i haaibasini.

4. maaigei amarom-da Meetei-na 1814-gi mamaangda Lushai-singbu khudum challambagi waarisu thengnade. British-na Lushai Expidition chatthaduna Lushai lousinkhiba asidi Jaaribon Leibaak-ta Chourjit-ki majaa ibungo Tribubonjit-na paanba matam (... - 1841) faaobagi matamdani.

5. naakan amarom-da Marjit-na 1813 da taanthoraklaba mayaambung ningthou Chourjit-na Cachar-da theinaba hotnabada Induprabhaa-gi mapaabung Modhuchandra haatkhibagi nungaaitabana changjafam pikhidabadagii Chourjit-na Jayatia-da changjafam louduna leikhibani. Chourjit-na saaidaanglamba lam adu Meetei-gi lam-ni haaina masing paaba yaaroi.

6. atoppa maaigei amaromda amuk CHingthangkhomba-na laanjenba matamda Thibomei-romda chenba amasung Haaoyaam-na faaba, taa khousaaba, khonggul taaba asinchingba thoudoktagi Cachar-romda konna theikhibani. laanjenbada chatlam-chatlamba mafamsing Meetei-gi lamni haaibasu yaaroi.

1814 faaobada leiramba map asi-gi mataangda henna kupna thijinningaai leiri. akhang-ahei-singna lousing-gi mangaal khara pibirabadi makhaa taana khangnaba hotnabada henna mateng oigani ning-i.



Monday 10 December 2012

JEESU POKPAGA MARI LEINABA BIBLE-gi pareng kara

Isaiah 7:14

Maram asina Isor-na nakhoida khudam ama pibigani ‘Yengu, leisaabi asengbi aduna meeronduna machaa nipaa ama pokkani, mahaakki maming Immanuel kougani.’

Luke 1:35

Aduga dut aduna maangonda khumkhi ‘thawaai asengbana nahaakki nathakta lengthabirakkani aduga waangthoiraba adugi paanggan-na nahaakpu lumsinbigani; maram aduna pokkadouba asengba angaang adu Isor-gi machaanipaa kougani.

Jeesu-gi punsi
Matthew 1:18-25

Jeesu Khrista asi matou asumna pokkhi; mahaakki mamaa Mary asi Joseph ka waaroinaraga, makhoi leiminnadringeigi mamaangda mahaak asii thawaai asengbagi mapaanna meerolle haaiba khangle. Adubu mahaakki mapuroiba Joseph asi achumba chatpa mee amasung meeyaamgi maangda mahaakpu paandam oihanningdaba maramna Joseph na mahaakpu lonna thaadokke haaina khallammi. Adubu mahaakna waafam asi khallingeida, yengu, Ibungo-gi dut amana mahaakki amamangda uhanbiduna haai ‘David-ki machaa Joseph, Mary-bu nahaakki nupi oina louba kiganu; maramdi mahaakna meerolliba angaang adu thawaai asengbadagini. Mahaakna machaa nipaa ama pokkani, aduga nahaakna mahaakki maming Jeesu thongadabani; maram-dii mahaakna mahaakki mee-singbu makhoigi paap-tagi kanbigani.’ Waa taakthokpa adugi mapaan-na Ibungo-na haaikhiba adu thungnanaba pumnamak asi thoklare: ‘Yengu, leisaabi asengbi aduna meeronduna machaa nipaa ama pokkani, mahaakki maming Immanuel kougani.’ Masigi artha-di ‘eikhoiga leiminnaba Isor’ haaibani. Joseph-na tumbadagi hougatlaga Ibungo-gi dut aduna maangonda yaathang pikhiba matung inna mahaakna toukhi, aduga nupi adu mahaakki nupi oina loukhi. Adubu mahaakna ahaanba machaanipaa adu poktriba faaoba famdinnaramde; aduga Joseph-na angaang adugi maming Jeesu thonkhi.

Luke 2:1-20


Matam aduda asumna thokkhi, taaibangpaanda leiba mee khudingmakpu masing thigadabani haaina Keisaar Augustus-na yaathang ama pikhi. Masigi meekok thiba asi Kurini-na Syria-gi leingaak mapu oiringeidani. Aduna mee khuding maagi-maagi sahar-da maming ikhatnaba chatnarammi. Joseph-su Gaalil –gi Nazareth khunggangdagi Judia-gi lamda, Bethlehem kouba David-ki sahar-da kaarakkhi, maramdi mahaak David-ki saagei amasung imung oirammi. Mahaakka waaroinakhrabi meerollibee Mary-ga maming ikhatnaba mahaakna mafam aduda chatkhi. Aduga makhoina mafam aduda leiringeida Mary-na angaang unabagi matam oirammi. Aduga Mary-na mahaakki ahaanba machaa nipaa amaokkhi, aduga angaang adu fi amana yomsillaga mahaakpu sabam amada hiphallammi, maramdi meethungsang aduda makhoigidamak mafam leiramde.

Aduga yengu, Ibungo-gi dut amana makhoida laakkhi amasung Ibungo-gi matik-mangaan-na mkhoigi akoibada ngaallammi; maduda makhoi yaamna kirammi. Adubu swargadut aduna makhoida haaikhi, ‘kiganu, maramdii yengu, eina nakhoida mee pumnamakki oigadaba yaamna haraaobagi afaba waapaao purakli, maramdi ngasi David-ki sahar-da nakhoigidamak kanbiba mapu ama pokle, mahaakti Ibungo Khrista-ni.masi nakhoigidamak khudam oigani; sabam amada fi-na yomsinba angaang ama hipliba nakhoina fanggani. Aduga khanghoudana swargagi kaangbu mayaamna swargadut aduga loinana Isor-bu thaagattuna haairak-i, ‘khwaaidagi henna waangbada Isor-gi matik magun thaagatpa, taaibangpaanda mahaakki apenba oiriba meesinggi mathakta ingthaba.’

Swargadut-sing aduna makhoibu thaadoktuna swarga kaakhrabada, yaao senbasing aduna amaga amaga haainakhi, ‘eikhoi houjik Bethlehem-da chatsi, aduga Ibungo-na eikhoida khanghankhiba thokliba thoudok adu eikhoina yenglusi.’aduga makhoi thunamak laakkhi, aduga Mary Joseph amasung sabam da hipliba angaang adubu fangkhi. Makhoina masi urabada angaang asigi maramda makhoida haaikhiba waa adu koisan sandokkhi. Maduda ataaba pumnamakna yaaosenbasingna makhoida haaikhiba heeramsing aduda ingak ngakkhi. Adubu Mary-na haairiba pumnamak asi mapukningda thamjinjakhi amasung munna khankhi. Yaaosenbasingna hallaklaga makhoida haaikhiba adugumna makhoina taakhraba amasung ukhraba pumnamk adugidamk Isor-bu matik mangaan chaaohankhi amasung thaagatkhi.

Isaiah 9:6-7

Maramdi eikhoida angaang ama pokle, eikhoida machaa nipaa ama pibire, mahaakki lengbaan-da leingaak-saasan leigani; mahaakki maming kouganiangakpa, paaotaak piba, matik chaaoba Isor, Lomba naaidaba ipaa amasung Ingthabagi ningthou.

Matthew 2:1-14

Ningthouu Herod-ki haaktakta Judia-gi Bethlehem da Jisu poklaba matungda, yengu, nongpoklomdagii khang heiraba meesing Jerusalem da laaktuna haai, ‘Jihudi-singgi pokkhraba ningthou aduu kadaaida leibage? Maramdi eikhoina nongpoklomda mahaakki thawaanmichaak urammi, aduna eikhoina mahaakpu khurumnaba laakchabani.’ Herod ningthouna madu taabada mahaak amasung Jerusalem da leiba mee pumnamak laangtaknarammi. Mahaakna athoiba purohit-sing amasung mee-singgi waayen yaathang-gi ojaasing khomjillaga Khrista pokkani haaikhiba adu kadaaidano haaina hangkhi, makhoina maangonda haaikhi, ‘Judia-gi Bethlehem dani; maramdi waa taakthokpa mee aduna ikhiba adu asini, ‘Judia gi lam da leiba Bethlehem nahaakti, Judia gi luchingba singgi marakta khwaaidagii tonba adu natte; maramdi nangondagi leingaakpa ama thorakkani, mahaakna eigi mee Israel singbu chingbigani.

Maduda Herod-na khang-heiraba meesing adu lonna kouraga mahaakna cheksinna hangduna thawaanmichaak aduna thokkhiba matam adugi maramda khangdokle. Aduga mahaakna makhoibu Bethlehem-da thaaduna haaikhi ‘chatlu apikpa angaang adugi maramda cheksinna thiyu; nakhoina mahaakpu fanglaba matamda eina laaktuna mahaakpu khurumnaba eingonda paao purak-u.’makhoina ningthou-gi waa adu taaraga chatkhre; aduga yengu, angaang aduna leiriba mafam aduda laaktuna leptriba faaoba makhoina nongpoklomda ukhiba thawaanmichaak aduna makhoigi maang thaduna chatlammi. Makhoina thawaanmichaak adu uba matamda haainingaai leitana yaamna haraaokhi. Makhoina yum aduda changlakpada pikliba angaang adu mamaa Mary-ga loinana leiba ure amasung khu leitaana mahaakpu khurumjare. Aduga makhoina makhoigi lan thum sing louthoktuna maangonda sanaa, kunduru, amasung muraa khudon oina tamle. Aduna Herod-ki manaakta halluraganu haaina makhoida mamangda khanghallabada makhoina atoppa lambida mareibaak-ta hankhi.

Micah 5:2

‘Adubu he Bethlehem Ephrata, nahaak Jihuda-gi lising-lising-gi maraktagi nahaak apikpa oirabasu, nangondagi Israel da leingaakpa oigadaba mee ama eigidamak thoklakkani, mahaakki houfamdi mamaangeidagi houna leiraklabani, lomba naaidaba matam-gi.’

Tuesday 4 December 2012

KALLAKPA


nupi amana nupaa amaga haraao-tayaamna chaamin-thakminnabadu uraga kallakpa

KALLAKPA haaibasi meeyoibagi thamoida faaoba pukning-gi ihul amani. Atoppagi afaba amadi fajaba uraga masaagi oiba paamjabagi matou amada athemba taabadagi ihul asi faaorakpani. Ihul asi meeyoibagi thamoida tumduna leiba pukning ihul-gi saruk amani. Masina matam matamda mityeng-gi lambidagi changsillakpa ipom amana thamoi torbaan-da yeibadagi hek-hek mitkap thokhalli.

KALLAKPA asi henna masak khangba ngamnaba eikhoina MEEHOUBA, KHAMBANBA amasung KARAAMBA haaibasiga chaangdamnaduna yengba yaai.

KALAAKPA amasung MEEHOUBA
meehouba

Ani-si maannana ui. Pukning-da leiba ihul oina maannaba masak khara makhei lei aduga sijinnafam-su adummak maannei. Khudam oina-

1. nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna kallak-e (onthokna kallakkhreda).
2. nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna meehoure (meehouba ama faaore).

Mathakki 1 gi meaning asina ‘furit’ adubu uriba second person aduna mahaak-ki thamoida faaoba ihul adu first person aduda fongdokpani. Masi-da furit adu-gi mapu adu-na afaba pot ama-gi mapu oire haaina thaagat waahei piba-gi waahanthok chelli. Furit adu henna mamal leihalli. Masi-da ei-gi oiningbagi waakhal ihul adu mapaangal yaaode. Aduga 2 gi waahanthok asida 1 ga maannarabasu masida second person aduna mahaak-ki oiningbagi ihul ama chennaba uri.

KALAAKPA amasung MEEHOUBA haaiba waahei asi punsillaga KALLAK-MEEHOUBA haairabadi - meepot paamganbagi waahanthok ama amuk thorak-i.

KALLAKPA amasung KHAMBANBA

maagi nupaa-na ateiga waari saabada faaoba ihul
KHAMBANBA haaibasisu meeyoiba-gi pukning ihul ama-ni. Masi first person amana second person amada leiba ihul-gi matou adu third person amana uraga haaidokpada sijinnaba waahei oina lei. Karigumba matam-da second person-na first person adugi matou adu fongdokpasu lei. Adubu first person-nadi kayaa haainade. Haairabasu yaamna taangna thok-i. masi pukning-da fangba awaaba amasung nungaaitabagi ihul amani. khudam oina-

3. Maadi maagi nupida yaamna khambanjabani
4. nangse onthokna khamban chaaokhre.
5. eidi khara khamban chaaojei.

Masida first person amana mahaakki second person/object adubu third person amagi oikhragadra haaibagi PAAKHATCHABA amasung MEEPAAIJABA-gi matou yaaojaba pukning ihul aduni. PAAKHATCHABA amasung MEEPAAI CHAAOBA haaibasi KHAMBANBA-da mateng paangba pukning ihul amani.

KHAMBANBA haaibasida masaa-gi mapot-maran adubu ateidagi ngaakthoknaba amasung kanthoktuna thamba paambagi ihul ama loinari. Adum oinamak PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA asimak KHAMBANBA-di natte. KHAMBANBA-da PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA haairiba ihul-sing asi yaao-i haaibani. PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA haaibasisu kupna yengsillabadi artha tongaalli. PAAKHAT CHAAOBA na tungda awaaba taaragadra haaibagi akiba adu yaaori aduga MEEPAAI CHAAOBA haaibasidana karibu thoklagadaba haaiba khangdabagi faaoba awaaba adu yaaori. Adum oinamak anisi naksinnei. Ani asi KHAMBANBA haaibasida mateng pang-ibani. KHAMBANBA asi THAAJABA YAAODABA/CHETTABA-gi makhaa-su polli. THAAJANABA mafamda KHANBANBA asi chaang hanthei.

maagi nupi-na atei-ga waari saabada faaoba ihul
Yenbi-na kwaak amasung kharang uraga masaa fandoktuna machaa-bu mahaak-ki mapaambom manungda thamba amasung sanbi-na pokpada ngaairiba machaa-gidamak fi-fi kaamduna changakpasingda waainaba hotnabadu PAAKHATPA ni. Machaa hanjillaktraga maangon-da amasung imungda hangat-handaa chatliba mapaa adugi pukning ihul adu MEEPAAIBA ni. Aduga masaagi nupina atoppa nupaa amaga haraaona waari saabada faaoriba mapuroibagi nungaaitaba pukning ihul aduna KHAMBANBA-ni haaibasini.

Mataang asida KALLAKPA amasung MEEHOUBA haaibasiga KHAMBANBA haaibasiga tongaan-tongaanba artha oina leire haaiba uba fang-i. khudam oina-

3.a. Maadi maagi nupida yaamna kallakchabani
*3.b. Maadi maagi nupida yaamna meehoujabani
4.a. nangse onthokna kallakkhre.
*4.b. nangse onthokna meehoukhre.
5.a. eidi khara kallakchei.
*5.b. eidi khara meehoujei.

3, 4, 5 ki ‘a’ amasung ‘b’ singna piba waahanthok-ka 3, 4, 5 ta leiriba waahanthok asiga tongaan-tongaanna leire haaibasi uba fang-i. aduga ‘b’ sing asi haainadaba oina lei.

Mataang asida kanaagumbana KAALAKPA amasung KHAMBANBA haaiba waahei punsillaga KALLAK-KHAMBANBA haairabadi mapot-kidamak yaamana meepaai chaaojaba amasung paakhat chaaojaba matou adu henjinna utthokpa oina waahanthok pi.

KALLAKPA, MEEHOUBA amasung KARAAMBA

Mataang asida KARAAMBA haaiba ama changsillaklibasi MEEHOUBA-ga pungbaa semba ngamba waaheini. Khudam oina MEEHOU-KARAAMBA. MEEHOUBA ga KARAMBAga artha maannade. KARAAMBA haaibasi ‘kaa henba’ amasung ‘henjinna paamba’gi waahanthok pui. Masi afaba-romda naksinde. Khudam oina-

6. Lam karaamba
7. Chaabada karaamba

KARAAMBA haaibasi afaba pukning ihul oina khannade. Maram aduna MEEHOU-KARAAMBA haaiba matamdasu afaba wahanthokk leite. Masi KALLAKPAga yaamnamak laapnei, mari leinade haaiba faaoba yaai. Aduga KALLAKPA asiga waahei pungbaa samba ngamba waahei amadi KANJAAOBA haaibasini, punsillaga KALLAK-KANJAAOBA haainei. Artha-di KALLAKPA-gi chaang waangba adubuni.

Maaigei amaromda, KALLAKPA pokpa thamoi amsung KALLAKPA yaaona yengba mityeng haaibasi ayaambana fana singthaanade. Adubu masi thaangeisengnamak fattabatana masaruk oiba haaibadudi natte. Mityeng asomdagi yenglaga, Pukning ihul asi masak ani-da fang-i. makhoidudi FANA KALLAKPA amasung FATTANA KALLAKPA.

FANA KALLAKPA asi-na kallak-iba pot adu mapu adugi damak henna mamal leihanbani. Maram aduna makhoina THAAGATPA fongdoktuna ‘nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna kallak-e’ (1) haaiba waahei asumna haainei. Asumna haairibasing-si FANA KALLAKPA kou-i. masi fattaba mityeng amasung fattaba ihul chenba thamoi adu natte. Masi POSITIVE INTENTION amani. Kallak-iba object adu henna mamal leihanbani amasung object adugi mapu oiriba aduda haraaoba fongdokpani. Asumna fongdokpa asida haairiba meeyoi aduna masaabu tonthajaraga mapu oiriba adubu waangkhathanbani. Masibu “… is the tribute mediocrity pays to genius” haaina Fulton J. Sheen (American religious, 1895-1979) na panbirammi.

FATTANA KALLAKPA asibuni ayaambana KALLAKPA haairaga khangnaribasi. Masibu KHAMBANBA, MEEHOUBA, KARAAMBA haaibasingsiga naksinnaba waahanthokta lounabasu lei. Mee-gi nungaai yaaifaba amasung haraao-tayaamba uraga mathawaai sokpa, nungaaitaba pokpa matousing chaaokhatli. Masi marol ahumda lei – thamoidata faaoba, utthokpa, fangnaba taanba amasung maanghannaba hotnaba asini.

Makhoina kallakpa adu waaheina fongdokte. Kallak-iba potlam adugidamak mathawaai nungaaitaba faaojei, fangningjei, fangnaba hotnarakpasu yaao-i, ngamdraga fattaba paambei faaoba sijinnarakpa yaao-i. masibu Robert A. Heinlein (American science-fiction Writer, 1907-1988) na “…invariably a symptom of neurotic insecurityhaai. Masi kuitharaklaga waakhal-gi laainaa ama oirak-i.

KALLAKPA, MEEHOUBA, KHAMBANBA, KARAAMBA, MEEPAAIBA, PAAKHATPA-nachingba ihul-sing asigi manungda FANA KALLAKPA asidi afabani haaina singthaaba yaai. masida atoppa-gi afa-nungaai amadi haraao-tayaamba amasung yaaifaba-da saruk yaasinduna thaagatpagi saruk yaaori. Adugisu mathakta, atoppa-gi potlam-singbu henna mamal kaahanduna mapu oiriba aduda henna nungaaiba pokhalli haaina louba yaai. Pukning ihul asimakti hinghanba fei.

FANA KALLAKPA asii nattaba atei panjariba pukning ihul-sing asi eikhoigi thamoi-da naapi-gum thaak nemhanduna thamgadabani. Ngamlabadi mapunsi ama leihalloidabani. Masina masong chaaoraklabadi meeyoi adugi thamoi aduda INGTHABAgi mahum ponjen saaba ngamde. Nungaai yaaifana paanba ngamde. 

INGTHABAgi makon semduna nungaai yaaifana paanba punsi amagi mapu oinabagidamakti- afaba sanskaar amada chaaorakpa chang-i. mamaa-mapaa-gi naaoyok-naaokon afaba amasu chang-i. masigi mathakta meeyoi masaa aduna thaajaba ISOR amada changjaraga mari leinaba saastra-gi gyaan taansinba chang-i.

isaabu tonthahallaga ateibu henna mamal leihallabadi KALLAKPA haaibasi afabani
- - -
waasem asi ibada marup Anand Longjam-gi hakthengnaba amasung ichan Thangjam Chanu Priya-gi naakoinaba insinba leikhiba adu fana mamal thamjari.

Friday 30 November 2012

THAAJABA amana THAAJABA amada chatpa leechat-3

ngaraang taang 29-11-2012 ta PRAY FOR MEETEI CHRISTIAN kouba GROUP-ta Raju amasung Manitombi-na asumna irakkhi-

Raju Kshetria
I don't really support anyone being always so critic for nothing. And if anyone claims to be a child of God, he should be willing to solve any problem in love with sincerity and biblically.
BUT LET NO ONE TRY TO DISCOURAGE ANYONE IN THE GROUP AND DESTROY THE
PURPOSE OF THIS GROUP.
If anyone has problem with anybody let him talk personally. Otherwise it will harm instead of
edifying our spiritual life. Thanks.

Manitombi Meisnam
I jst want to say a few words here regarding adding bro Lakhibabu in the group again.
Bcoz i was made an admin 4 dis group in which i can also add n remove membrs. My point is now
neither bro Raju nor I removed bro Lakhibabu 4rm da group.
That means he himself left the group. So, bro Hodamba, why don't u kindly ask him why he left the group? And finish the matter oftdf Thank you.

masigi paaokhum oina inaao Khuman As Prem Chand gi khutthaang-da paaokhum pijakhi-

inaao @Raju amasung ichal @Manitombi-bu Khrista-gi mingda nungsiba fongdokchakhibani.
1. nakhoina admin oibanina eihaakna SAVE touduna thamjakhiba waarol-singdu paaramlagani haaina ning-i. paadragagi link anisuda changbiyu
1.a. http://hodamba.blogspot.in/2012/11/raju-kshetria-added-lakhibabu-singha.html
1.b. http://hodamba.blogspot.in/2012/11/thaajaba-amana-thaajaba-amada-chatpa.html
2. masida eihaakna karigidamak ojaa Lakhibabu-bu amuk hanna add touribano haaina hangkhibagi maram yaaokhrabani.
3. inaao Raju-gi thaajaba machin-manaao-singda utliba attitude adu Khrista-na semdokpisanu. usit thawoidaba, marei ani longba amasung mangak kanba matou-singdu Khrista-na ngaakpisanu. aduga nollukpa thaajaba ichin-inaao-singbu ikaai khumnaba heiba pukchel-du pibisanu.
4. issue asi Lakhibabu louthokpagi natte. GROUPta comment piramba Lakhibabubu amauk Raju-na add touribano haaiba waahangda khumlakpa Raju-gi paaokhum aduni.
5. paaokhum adu-gi mataaangda ikhiba eigi comment adu remove toubaga loinana mahaakna ikhiba comment remove touraga eigi inbox-ta isillaktuna huraan laannada loisinba paamba matou aduni.
6. usit thawoidaba matou uttuna Khrista yaaodaba matouda inaramba adu makhaa chatthahandana eibu remove toubagi matou aduni.
7. (1.a.) da yaaoriba last comment adu unable oikhibaduni.
khudingmak asi eingonda pibiba Isor-gi bor-ni. nakhoisu Isor-na nakhoigi tangaaifadabagi chaangda bor pibisanu. Raju-bu sijinnaduna eibu Isor-na chaangyeng toubikhare. madugidamak Rajubu henna haraaoba fongdokchari.
nakhoi-na touba ISOR-gi thougal adu henna mamal leiraksanu. Isor-na nakhoida thaao noibisanu. nakhoibu eina Prabhuda sinnajari. makhaa taana atei iraroi. eigi mapung faadabasing ningsingbiduna Isor-da haaijabiyu.
(eina ibagi khudong chaaba leitrabanina inaao Premchand-gi khutthaangda ijakhibani)
matik-mangaal pumnamak ibungo prabhu Jisu Khrista-gi oibisanu.

Khrista-gi matik chaadaba manaai
N D Hodamba

masi remove touraga Raju-na ngasi amuk eigi inbox-ta irakkhi- 
  • Today
  • Raju Kshetria

    Bro Nodamba, if you have desire to sort out the problem, talk to me here 9373954553. Thanks
  • Nd Hodamba

    inbox-ta nattraga fon call-da nahaakka karigumba amatta ngaangnaningaai leite. nahaakka eiga personal oiba matter amatta leite.
    God bless u.
  • Raju Kshetria

    You know my dear, you are out of the Scripture.
    Scripture says, if you have any problem with your brother go and talk to him personally.
    Is not disobeying God's word? And you think that I remove you from the group. That too wrong.
    I thought you leave the group yourself. If not, it might be when I deleted your post. That's unintentional and I believe God knows the best.
masi-gi Raju haairiba angaang asibu karamba dhaatu-na saaba paatrano haaiba ei khangdre. asuk yaamna ikaai khangdaba, huraan laannaa-da loisinba paamba, mangaal kiba amamba-gi machaa oira jaatla khangdre. madu oidasanu.

eiga Raju-ga lanaai oina khangnabasu leite. personal oina saaonakhibasu leite, eikhoina inakhiba khudingmak GROUP aduda inakhibani. eina GROUP amada member nattraga admin-ga nungaainadaba, sengdoknagadaba leirabadi madu GROUP aduda meeyaam maangda sengdoknagadabani. lanaai oiba issue oirabadi 100rak lanaai oina santaainaramba yaabani. adubu masidi GROUP-ki comment-singsing-gi makhaa taaba paaokhum-singni. Raju-na GROUP-ta waafam khara iraga inbox-ta nattraga mail-da nattraga fon call-da eiga santaaiminnasi haairibasibu kari haairibano?

GROUP-ki waadi GROUP-ta loinagadabani. Raju-na mayaam mamaangda haaiba waasing-gi paaokhum eisu mayaam mamaangda pifam thok-i. masi ISORnasu yaabigani khalli.

amuk meenamba ngaanduna GROUP adudagi isaana thokchakhiba amagum khallure haaina yaamna achamba mawongda maaikhum upalaga haairi. maaigei amarom-dana amuk eigi post kak-i-su haairi. houjik laakliba waahang-di
1. eigi post karigi kakkadouribano?
2. eibu soiduna remove toukhiba oirabadi soikhre haaidriba karigino?
3. amuk hanna add toudriba karigino haaibasini?

amarom-da Raju-na masaana iba post ama eina paaokhum piraga karigi animak louthokkadouribano haaibasini.

houjik amuk haairi 'I don't really support anyone being always so critic for nothing'. numittugi comment-ta iri 'Dear bro Hodamba, to me he is not different from you; both are the same.. sinners, filthy rags'. asibu 'nothing' amara? masi-da eigi pifam thokpa paaokhum pijakhiba adu remove touriba karigino? remove touraga maanghanbadi yaaroi. aduna paaokhum sing adu save touduna (1) da thamjakhrabani. post remove touraga eingonda text tourak-i. "Not only you two, all and everyone is sinner and our righteous deeds are filthy rags" Raju-gi mityengda ei-ga Lakhibabu-ga asi  'both are the same.. sinners, filthy rags'ni haaina comment-ta haai aduga irakpadana ama haai. machin ani longba meeni.

Raju machin-su thiba mee-ni haaibagi khudam-

Status-ta iri - Raju Kshetria added Lakhibabu Singha Achoibam to the group.
eingonda irakpa Raju-gi paaokhum - "Even I don't know that Lakhibabu was in the group before. who removes or who adds ..."

eina iba comment-sing maanghanbagi intention aduna karino? eina asigumba thaajabasingbu prabhuda sinnajari.

Raju-bu waayengadaba leirabadi ISOR-na waayenbisanu. kokpigadaba leirabasu ISOR-na kokpisanu. eigi oinadi Raju asi manung-mapaan naaiba, marei ani longba, chirol yaamna heiba, maaikhum uppa, huraan laannaa-gi thabak yaamna paamba, amambada yaamna heinaba, thaksi-khaasi amasung thougallon byabahaar amatta yaaodaba, Bible chinfaa puba thamoida Khrista leitaba oina ure. eina laanba oisanu aduga Khrista-na eibu ngaakpisanu.

Thursday 29 November 2012

BISHNUPRIYA-gi maramda kharadang



Krishna saariba Bishnupriya angaang nupaamacha ama

'Kaalisaa' haaibasi 'Kalaa saaiyaa' haaiba waahei-dagi laakpani. masina khanhanba paamlibasi 'amuba kuchu-gi mee kaangbu' haaibani. (kanaagumba Bishnupriya Scholar-singna 'Kaali'da katnaba 'saa' oina waahanthok pibadu chumde). 'Kaalisaa' bu 'Leimanaai' amasung kaainathangda 'Bishnupriya' haaina khangnarakkhi.

Manipur haairiba lam asi chaahong-ngaahongba, meenungsi thoujaal leiba amasung akanba amasung matik chaaba ningthouna paanba nungaai yaaifaba lamdam-ni haaiba paao fangbadagi Chittaagang-romdagi awaa-anaa maaiyoknaduna leiramba furup machaa asina lam thoraktuna Manipur-gi ningthou-da changjarabani. thengkhaang naaina changsillakkhiba asigi ahoubasi eikhoina chaaoraakna Meidingu Paaikhomba (1666-1697) gi matamda ihaan haanna LEIMANAAI haaina fangba ngamkhi. makhoibu ningthou-na luna chaanna touraduna Ningthounaai (Rajar Gang) amasung leimanaai (Madar Gang) oihanduna mapung oiba mafam ani {Ningthoukhong (Bishnupur) amasung Khangabok (Thoubaal)} da thambikhibani. haairiba mafam ani asida leiduna makhoina leima-ningthou thougal touraba amasung Meetei khunaai-ga iroinabadagi makhoi asi NONGCHUP HAARAM-gi meeyoi oina MEETEI yumnaak saagei pibiduna yek salaai fanghallaga MEETEI (Manipur-gi context-ta) oihankhibani.

1819-1826 ki CHAHI TARET KHUNTAAKPA asi thokpa matamda MEETEI-na mareibaak thaadoktuna chelle haaiduna Paangan, Kabui-sing-ga loinana Kaalisaa-su chenminnarakkhibani.

PAANGAN: Meidingu Khaagemba-gi matamda-gi leirakpaga, Meetei ningol machaa oibaga, makhoigi laaining aduda ningthou-na athingba pidabaga, Meetei leingaaklon-da Meetei-ga naknana leiminnabaga - asina maram oiduna MEETEI ningthou-gi tung illakkhibani.

KABUI: MEETEIgi Hindu laaining asi paamjaba (matam ama furup kaanglup kayaana Meetei goura laaining asi yaamnamak paamnarammi) dagi cultural adoption touduna lousinjarabada Meetei-nasu loukhatlaba yaabagi fibham naksillakpa matam-da MEETEIga kaa henna naknana amatta oina mateng paangnaduna leirambadagi MEETEI ningthou-na leibaak kaaiduna chelle haaiduna makhoisu yaaorakpani. Houjik-ti KABUI asi maaiyon ahum-da fangle. Makhoi adudi-

1. Meetei goura-gi khudung inba Kabui
2. Christian laaining chatpa Kabui
3. Masaagi laaining-laaison-da hanjinjanaba hotnaba Kabui

Kabui asisu MEETEI ollamba yaabagi thengkhaang-da yaamnamak naksillurabani. Adubu MEETEI masing chandringei da CHAHI TARET KHUNTAAKPA asina haankhibadagi MEETEI ONBA nanghoudabani.

Bishnupriya ningol
KAALISAA: ningthou amasung leima thougan touduna leiraga MEETEI khunaai-gi chatnabee-da lupsillakpagi thengkhaang-na mapung faadringei-da CHAHI TARET KHUNTAAKPA asi thoktuna MANIPUR-gi mapaanda leiraba matam-da MEETEI ahal laman luchingba kharana masaagi oijaba thibadagi KAALISAA-bu MEETEI natte, makhoidi atonbani, mayaang ngaafaaba (atonba koiborto) DOOM MACHAAni haaijinduna paaothokpa hourakpagi ehou-na mapaanggal henjillaktuna saaonarakpadagi MANIPURI-ni haaina brain-da develop touba hourakkhraba furup asina masaagi saktam asi marannaai saagatcharaknaba hotnabadagi kaanglup ani oina sakatam leppa ngamkhibani. Masi MEETEIna oihankhiba kaanglup amani. Waahei amaromda haairaga- MANIPURI-gi setliba fijet asigi saruk ama oijaramba KAALISAA-bu MEETEI-na segairaga hundokkhibadagi fijet aduna masaagi saktam lepchanaba hotnarakpani haaibasini. 

(tasengnadi furup anisina MANIPURI oina leiminnarambadagi naakpaak taanaba hourakpasi Assam Sarkaar-na MANIPURI-bu tribal-ni haaina notification thorakpa adudagini. chaaoraakna 1931-dagi 1935 faaoba asi naakpaak taanabagi ahaanba maru hunba matamni. akuppa marol atoppa waareng amada yengbiyu.)

Makhoina laanjenbada yaaorakpa matam asida fijet-chaakchaa amasung laaining-laaison-da Hindu-gi oiba makhei lousinduna chap chaana inba ngamlabani, sotthahoukhibasi lon asitani. Maram aduna makhoina MANIPUR-gi mapaan-da leiba matamda atoppa-gi ithil-na MEETEIRON ngaangba asi heihouraroidra haaina paakhattuna khun-khun-singda MEETEIRON ngaangdaba-singbu waakonghallammi. Matou asumna heinaba hotnakhi.

MEETEI-na chatpa laaining maannabanina SINGLUP-su pullammi. Maram aduna, chaakchaa-heijaanaba, baarton-kirton amasung sraaddha-karma, batsor (firoi)-nachingbada esei sakpa pung yeibanachingba ipun pullammi. Matam asida, Kaalisaa esei sakpa khonjel yaamna faba khara leirammi amasung makhoibu matamdugi GOURA samaaj (Meetei amasung Kaalisaa) animakna kham thengna paamnarammi. Thoudok thokfam ayaambada mahaaktabu taannarammi. Masina Meetei esei sakpa, marol chumdaba amasung khollei-khondaa khara waatpasingda kallak khambannabagi maram oikhi. Khonjel kaa henna fakhiba Kaalisaa seisakpa anidi Jaaribon-gi Leinou amasung Patharkandi-gi Ram Singh ani asini.

sangkirtan thougalliba Bishnupriya ojaasing
Haairiba Meetei esei ojaa-sing asina loutunaraga masaagi fidaa fangnaba hotnabada Kaalisaa-bu TONGAANBANI haaiba issue asi saagatpa hourakkhibani. Asumna saagatpa asidasu amatta oisinnaruba koubana mayaamna thousaanaramde. Madudagi mathamoi kaairaba eseigi baarton yaamna fangdraba seisakpasingna Kaalisaa-gi meehouron fattaba makhei puthoktuna leibaak meeyaambu laanna lamjinglaga masaagi fidaa fangnaba hotnakhibani.

Maaigei amarom-da, LAAIRIK HAAIBA-THIBA asi Meeron-dagi Meeteiron-da handokpani. Masisu Kaalisaa-singgi thouramsingda paangthoknarammi. Meetei-na touba pumnamak makhoisu punna amatta oina tourammi. Aduga WAARI LEEBA asisu Kaalisaa-singna yaamna paamnajarammi. 1910, 20 amasung 30 gi matam-du Kaalisaa-singna masi touda yaadaba ama oina loujaduna paangthoknarammi amasung machaa-masusingbu madu taanaba insinnarammi, sougatlammi, thougatnarammi.

MEETEI ahal-singna konsinbagi mahutta inthokpagi thabak asina ninfung-ninfungrakkhibadu 1930-gi anisuba sarukta ahaanba oina mathi fonglaktuna meeyaam khangnaba hourakkhi. Ing 1936 ta Tarapur-da famkhiba NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA da Kaalisaa-singbu yaaohankhide. Masiga mari leinana waathok khara Tarapur maaigei-da thokkhi.

Masigi mataangda Kaalidaman kouba afaaoba seisakpa amana AIR Imphal-gi unaba amada fongdokkhiba leikhi. Ningthou Churachand-na Kaalisaa ahan guru amabu unaba matamda ahal aduna ningthou-gi maangda fidaa thaaduna famlammi. Leibaak ningthou maangda meecham amana adumna fidaa thaaduna fambadu thougallon kaaibani haaiba matamda Kaalisaa ahal aduna ‘masii thougallon-da akaaiba amatta leite, Manipur ningthou yaaona Manipuri khudingmakna chatliba dharma asi eikhoigi dharma-ni aduga sakli sollibasing asisu eikhoigi ngaaktani. Eikhoigi oibasingbu tung illibasing adudagi eikhoina henna chaaofam thok-i’ haaina hangatkhi. Masidagi ningthou Churachand-gi mapukning yaamna nungsikhi. Amasung Meeteiron-da sankirtan sakpa hounaba esei-gi ojaasingbu koukhttuna khanghankhi. Kaalidaman, ningthouna chaanba manaai esei hanbani. ‘nakhoi-eikhoina meeron-da taangjaduna leibana ningthou eigi ithakta mee-na waa ngaangba ngambani’ asi haairaga chei thaangduna mapukning nungsiba matou adu fongdokkhi. Ningthou-gi yaathangdagi Kaalidaman-khoina Manipurii lon-da sankirtan-gi esei paankhatpa houkhibani haaibasini.

Ing 1956/57 ta Assamda Manipuri medium of instruction laakpa matamdasu Kaalisaa-singbu inthoktuna thambikhi. Kaalisaa-singbu Manipuri medium of Instruction-gi waataanabada yaaohankhide, school amattasu lingkhatpada yaaohankhide amasung tambasu amatta tamhankhide. eikhoi MEETEI amasung BISHNUPRIYA anigi naakpaak taanabagi mayol asi Assam-gi SILCHAR asina oi haaibasi uba fang-i.

Masidagi chaneinaduna laakpana 60 amasung 70 gi matamdadi Kaalisaa nahaarol-sing-gi khoisaaonaba adu mei-gi ching oina pokhaairakkhibani. Makhoi masaana masaabu MANIPURI-ni haaina leijarambaduda leiminnariba MEETEI kaangbu-na inthokpibadagi masaagi saktam ngaaknaba hotnaba hourakkhi. Meirikpidagi meijaaobi houraktuna Kaalisaa nahaa meerol asi khaamba themba amuk hanna yaanarakte. adubu seihou-di SURMA VALLEY MANIPURI ASSOCIATION (12th June, 1932)-na NIKHIL BISHNUPRIYA MANIPURI MAHASABHAA haaina 30th September 1933 asida onkhiba asidagini.

cheiraaoba numit-ta laaida thinba sidhaa
Makhoina makhoigi meehourol hanggatna yengbada Hindu-da ningsaa honkhiba ihihaaskaar-singna MAHAABHAARATki MANIPUR oihalluba, Arjun-gi machaa BRABUBAAHANgi chaadaa-naaodaa oihalluba asi oina fangduna masida kendrabindu oiraga masaagi saktam saagatnaba hotnarak-i. saktam saagatpa asigi ahaanba seihou-su Assam sarkaar-na MANIPURI asi TRIBAL-ni haaina ing 1931 da fongdorakpa adudagi hougatlakkhibani. Meidingu Chingthangkhomba matamda Bishnupur-da konung hongluba amasung Kalaraj (CK-lamaai 146) bu Ningthoukhong-gi ningthou oihalluba asida yumfam oiraga makhoina masaabu Bishnupur-da paallambagi waari saagatlaktuna masaabu Bishnupur-machaa = Bishnupuria > Bishnupriya haaina saktaaklaga MANIPURI oijabagi waafamda punsinduna BISHNUPRIYA MANIPURI haaiba waafamsi athengba matamda thoklakpani. {Kanaagumba Vishnu-bu priyo (nungsina laatchaba) oijabadagi VIshnu + priyo = Vishnupriyo = Bishnupriya haainakhibani haaibasu thengnei.)

MEETEI amasung KAALISAA-na naakpaak taanarakpa-sing-

1. MANIPURI-ni haaina SINGLUP punduna baarton-kirton chatnaduna amatta oina changthok-changsin tounaduna leiminnarambadusu, atonba jaati-ni haaiduna inthokpikhi.
2. 1936 gi Manipuri Mahasabhaa meefam-da makhoibu yaaohanbikhide.
3. Manipuri-na medium of Instruction oina tamba yaarakpada Makhoibu ningsingbikhide.
4. maandopta esei sakcharamba khollei faba ojaa-sing adubusu karemnaduna chingthabikhi.
5. masaana MANIPURI-ni haaijabadusu yaabidare. (masi MEETEIna yaaba nattraga yaadabagi hak amatta leite). Manipur-gi Ningthoukhong-da ningthou paanduna leiramba kaanglup amabu Manipuri natte haaibire.
6. masaagi saktam lepcharakpa matamdamuk amuk MANIPURI tappa yaaroi haaiduna waayelsangda case tousinbire.
7. MANIPURI-bu Kaalisaa-singna SINGNARE haaiduna amuk maraal sijinbire. (MANIPURI bu MANIPURI haaidana kari haaidoino? Kaanglup amagi saktambu MEETEIna leppa yaabara?) SINGANARIBA asidi MEETEI-na Kaalisaa-singdani. Furup amattada punminnaduna chaaominnaraklaga inthokpa, cheibiba, NATTE haaibiba, maraal sijinbiba kayaa asini. Kaalisaa-na Meetei SINGNABA natte, Meetei-na Kaalisaa-bu SINGNABA-ni. Khonggoinabani, inthokpani. Amatta oiminnabagi mari adu MEETEIna thadatkhibani.

Kaalisaa ahal-singna haai ‘ei MANIPURI oina pokpani MANIPURI oina chaaobani aduga MANIPURI oina sigani. Taaibangpaan asida leiriba furup kaanglup amattana eibu amasung eikhoibu MANIPURI natte haaiba yaaroi. Aduga haairabasu madu achumba natte. Eikhoigi meehourol Manipur-dagini’ haaibasini.

Houjik hingliba masaagi chahi 60 + oiraba (2000 faaobada) Kaalisaa meerol asibu MEETEIsingna mapukning nungsihalle aduga ikaaiba pibire. Kaalisaa ahal-singna haai, 'hourakliba angaangsing asi bhaab taararoi, eikhoina piklingeida MANIPURIni haaiduna ithaa fanna hingjarakkhibadu nakhoina yaamna ikaaihalle. Bhaab taadaduna toubani khallammi aduna eikhoigi nahaarolsingbu faajinnaba hotnarammi. Houjikti saaoningle, eikhoigi nahaarol-singna haairibasina chumlabagum khallakle. Adubu eikhoi MANIPURI NATTE haaibadi kanaagisu matik leite'.

Maaigei amaromda, mapaan Manipur-da leiba Kaalisaa-sing asisu yumnaak saagei lei, makhoi yumnaak saagei fanglurabani. Meeteiron-da lupsinduna MANIPURI oinaba hotnabada thaak waangna kaarubadagi Meeteiron-gi waahei-pukkei-na houjik ngaangnariba Kaalisaa maron asida hingduna leihoukhi. Meeteiron yaaodabada Kaalisaa maron oiroi. Tatsama, tatbhaba amasung Meeteiron-na waaru oiraga yaansinnaduna semba lon kayaa ama Kaalisaa lon da yaaori. Khudam oina-

“Laairik paa kor” 

haaiba waahei pareng asida

Laairik – Meeteiron-ni
Paa – haaibasi /paaba/ haaiba waahei-gi waaru /paa/ aduni
Kor – haaibasina mayaang maron-ni. Arthadi ‘tou’ haaibani.

“Laairik paa kor” = “Laairik paa tou” = “Laairik paao” haaibani.

Kaalisaa asi ngasidi ‘Bishnupriya Manipuri’ haaina khangnare. Masigi haaktakta waayelsangda kayaa kaanaduna maai onsinnaba yaadaba furup amamam oinare. Tasengnadi MANIPURI oijaraba furup amabu MEETEI makna inthoklaga thamlubagi mahei oina semgatlaka saktam amabu amuk yeknabagum-na loinabibani. Masidi BOR amabu lousinba heitabadagi ABHISAAP onthokpani haaibasini.

Waayel loisang-da Meetei-na 1000 rak-su ngamsanu aduga MANIPURI taphandasanu adubu Kaalisaa meepum khudingmakna irakpada adumak tapkadaba leire. Masida MEETEIna karisu touba ngamloi. Waayel loisangda ngambana laan ngamba kouba yaaroi maramdi Kaalisaa-gi thamoida MANIPURI oibagi matou adudi MEETEIna muthatpa ngambasu natte. Aduga waayel loisang-gi yaathangnasu ngamba natte.

Kaang chingba
MANIPURI haaiba concept asi leiribamakhei Kaalisaa adumak MANIPURI oigani. MEETEI na Kaalisaa-da ikaaiba piba asi Kaalisaa khaktada piba ikaaiba natte. Masidi NONGCHUP HAARAMdagi laaklaga MEETEI oikhraba furup kaanglup machaa amasung lannaai meeyoi pumnamaktani. Hoi, adubudi, MEETEIna ikaaiba pidaba karamba furup-pu leiribage? Meetei marakta faaoba Meetei laaining chatpasing atei laaining chatpa faaoba IKAAIBA PIRABADA. 

MANIPURI haairaga MEETEI, PAANGAN, BAAMON-bu punna khangnabagumna BISHNUPRIYA-sing asisu MANIPURI-ni.

(Bishnupriya Issue-gi mataangda Imphal-da fonglamba nungtigi paaoche MATAMGI YAKAAIROL da waareng 5 amasung MARUP kouba Agartala-dagi fongba chayol-gi chefong-da waareng 6 ijakhre. Madusingdu paabinaba haaijari.)
yengbiba yaaba Bishnupriya-gi site khara-