Friday 29 March 2013

LOMBA NAAIDANA HINGBA FANGBA-gi mataangda waahang paaokhum

waahang
oja hodamba, christa na eikhoi pumnamkki paap ki usin oibiduna sibikhi haibasi bhaab taba ngamjadri houjiksu. mramdi houjiksu paap toudaba, paap chendabasi leitri. pokpada ngairiba angangdubudi paap chendri haina louba yai.

aduga amana eihoina lomba naidana hinghouribani haibasimasu bhab tadri.
Paaokhum

NG LK- yaamna nungsiba waahang-ni. khangjaba kharadang SHARE toujage-

1. USIN haaibasi nahaaknasu khanglamgani khalli. Meetei-gi chatnabi-da USIN asi yaamnamak maru oibani aduga NGAAMU asi khwaaidagi henna Meeyoibagi USIN oiba asi nahaakna Meetei-gi chatnabi-da thengnaramgani. taaibangpaan asida USIN touba asi furup kaanglup ayaambada chatnei.

2. PRAISCHIT asi nahaakna khanglamgani. Manipur-da Hindu laaining changsillakpa matam-da PRAISCHIT TOUBA-bu PAAP KOKPA kourammi.

3. PRAISCHIT touba mee amana langjakhiba ayol-araan adu koknabani. masida AKATPOT yaao-i. madu ayaambana thawaai paanba jiba amamam oinei.

4. meeyoiba-gi sabhyataa (civilisation) asina hourakngei-dagi asigumba PAAP KOKNABA maram asida USIN touba asi chatnaduna laak-i. masina PAAP amagi koknaba AKATPOT ama, PAAP 100 gi AKATPOTPOT 100 darkaar leirammi.

masida Isor-na penba ngamlamde. maram aduna amakhakna pumnamakki mahut sinba paamlammi. maaigei amaromda PAAP amagi USIN paap yaaoba amana tourabadi ISOR-na paap chendaba AKATPOT ama paamlammi. maduna houkhiba, oiriba amasung laakkadaba pumnamakki USIN oiba ngamba.

maram asidagi PAAP CHENDABA HAKCHAANG oina ISOR-makna Jisu oina taaibangpaan asida lengbirakle.

maaigei amarom-da hakchaang paanba mamaa-mapaadagi poklabasingdu paap chelle. maramdi taaibangpaanpaanbagi ahaanba mee Adam amasung Eve-na paap toure. PAAP-ta taarabasing-gi chaadaa naaodaa-singdu paap chelle. aduga PAAP-ki atouman-di sibani (). taaibangpaansi-da mamaa-mapaadagi poklaga hakchaang paanna leibasing pumnamak paap chelle. aduga paap-ki atouman oina SIBA taare. adu oirabadi hingnaba paambei ama leiba taare. hingba fangnaba mee amana kayaarak USIN tougadage?

maram asidagi, PAAP CHENDABA PUNSI amana pumnamakki USIN oina AKATPOT oirabadu ISOR-na paamle. Isor-gi aningba asi taaibangpaanba-bu nungsimanbadagi oibani. MAHAAKna taaibangpaanbabu asukki matik nungsibire madudi mahaakki amatta ngaairaba machaa nupaa (masaamak) pinabire. (John 3:16) aduga AKATPOT oina paap chenba khudingmakki USIN oibiraga CROSS-ta paang tingduna sibire.

mahaakna CROSS-ta sibiba asi-

a. paap chenba amana fanggadaba cheiraak aduni. adubu mahaakti paap chendabani. paap chendaba mahaakna paap chenba amagi cheiraak fanglibasi paap chenbasingdugi mahut sinbani, USIN oibani. mahaakna fattraba Barabba-na fanggadaba SIBAgi cheiraak adu fangba asimaknasu paandam oire. yengu. siragadaba meefatta Barabba adudi hinghoure.

b. saastrada iduna lei - 'ee taabiba nattana kokpiba leite'. ee asi taaduna laak-i. adubu Isor-na paap chendaba hakchaangdagi taabiba asengba ee adu paamme. madudi taaibangpaan asida Jisu asi madugidamak Isor masaamakna taaibangpaanbagidamak laangbire.

houjik Jisu-na ee taabiduna Isor-gi apaamba adu thunghalle. maduda pellaba Isor-na taaibangpaanba asida Jisu-gi mapaanna hingba adu pinabire. nattrabadi Noah-gi matamda thokkhiba ising-ichaao-gum nattraga Sodom Gomrah tumna maanghanbagum loina maanglamlagadabani.

nahaaknasu haairi "houjiksu paap toudaba, paap chendabasi leitri". yengu nungsidra. paap chenba nakhoi eikhoina HINGBA fangjaribasi JISU-gi mapaannanani. masigidamaktani eikhoina JISU-da thaagat waahei piriba, mahaakna eigidamak sibiduna eibu hinghanbiba adugidamak toubimal khangba utcharibasi.

masina taaibangpaanbagi oiba HINGBA adugi waani. masida THAWAAIgi oina HINGBA FANGBA-gi paandam adusu yaaori. nahaakna SIBA asi hakchaangda siba amasung thawaaida siba asini.

hakchaangda siraba matunda thawaai-gi punsi adu leigani. maduda hingba fangba adubu LOMBA NAAIDANA HINGBA kou-i. paap-ki atouman-na thawaaida siba adudi amuk hingningaai leitre.

eikhoina JISU-bu punsi asida lousillibasi maram asigidamaktani. madudi

1. mee amana masaabu paap chelli haaiba khangjaraba
2. madugi atouman oina HAKCHAANG amasung THAWAAIda siragani haaibasi yaajaraba
3. taaibangpaan-sida eikhoina hingba fangjaribasi Khrista Jisu-na Cross-ta sibibagi mapaanna hingjaba fangbani haaibasi yaajaraba.
4. thawaaida lomba naaidana hingba adu mahaakki mapaanna fangjagadabani haaiba khangjaraba
5. aduga isaagi iraal haaidokchaduna MAHAAKpu lousinbirabadi meeyoi aduna LOMBA NAAIDANA HINGBA THAWAAIgi PUNSI adu fangjarabani.

masi eikhoigi hotnajamal-na natte, Prabhu-gi nungsiba adugi mapaanna oibani. LOMBA NAAIDANA HINGBA FANGBA PUNSI asi taallaga fangba natte eikhoida ISORna lemna pibiraba khudolpot oina leibani madu eikhoina lousinjagadabatani.

iraal haaidokchaduna Khrista-bu KANBIBA MAPUNI haaiba khangna lousinjaraba-singdu yaaifabani. maram-di-

1. makhoi PAAP-ki keisumsangdagi naanthokle. Khristagi ee-na mamal piduna handokpiramle.
2. Khrista-gi dharma chenba adugi mapaanna eikhoi-gi paap adu singthaanabidare.
3. dharma chenba haaina singthaanabire.
4. Isor-na PAAP ta taaringeida saaoramba adudagi taainabuduna mahaakki naakanda leihnibire.
5. paap chenba chendabagi tougadaba waayel adudagi naanthokhalle.
6. Isor-gi machaa masu oina singthaabire aduga laaireibaakki lan-thum adu fanghanbire.
7. hinglingei punsida atoppa kanaa amattagi oidanaba chum nambire.
8. Ibungo mahaakki matik mangaan oihanbire.
9. haraaoba, nungsiba, ingthaba, leitaaba-na thanba khudolpotsing fanghanbire.
10. Khrista-da Isor-na penbiba adugumna mahaakpu lousinba khudingda ISORna penbire.

Yaaifaba adu pumnamakki oihanbire.

Paaraba-singgi mathakta Isor-na thoujaal lankubisanu, thawaaida waa ngaangbisanu. (waahei khara asi share tounaba taanjaa fangjakhibagidamak Isor-bu thaagatchari.)

Tuesday 26 March 2013

Ibaai Bachaan-da katchaba Sraddhaanjali



Mapaan Manipur-da Meetei ipaa-ipugi chatna-liklam thiduna ateibu mangaal pinaba hotnaramba, laairam-tillam, laairon-tillon-gi mataang-da khwaaidagi waangba thaakta leiramba, meeyaamna IPUDHOU/ IPUDHOU BACHAAN haaina henna khangnaba laainingningloi hanjaba asi einadi ibaai Bachaan haaina piklingeidagi koujarakpana mahaakka aroiba unakhiba numit adu faaobada koujakhi.

sakkangnaba:

Mahaakka ahaanba khangnabasi, eina piklingei class V, VI tamba matam adudani. Matam adudagi houna laairik laaisu fana houbada Bachaan maming chatli. Maram aduna eikhoiga yumthangnaba Thangjam Amala (Nunu) amasung Surendra (Baabui) maangonda ayuk-ayuk tution-gi thaabada eibusu eikhoi ahal-na makhoi-ga punna chatminnahankhibani. Baabui-na Bachaan-da ‘ibaai’ kou-i. (mapaa-ga pokminnaba mane-gi machaani). Baabui-na ibaai koubadagi eisu koukhi. Adudagi eikhoi-gi angaangsingsu madugi matung induna ibaai adum koukhre.

Mahaak laairik-laaisu fana houkhi haaiba taakhi. Kadaai-kadaaida tamkhibage haaibadi khangkhide. Mahaakpu pokpa apokpa ojaa Baabu (Huirongbam Baabu Singha) eikhoi khun-gi khaararom-da leiba Dakhin Mohanpur ME School-gi ojaa makok oina thabaktagi potthaakhi. Mahaakpu pokpi Amurei Devi, Nunu amasung Baabui pokpa Anand Singh amasung Dhobo-gi machal-ni. Eigi High School amasung College-da Higher Secondary tamlingeida machan nupi ani close friend oikhi.

Eina MA loirakpa matamda thabak ngaaiba oina Sonai-da PCO ama haanglaga matam lellammi. Matam adu ibaai Bachaan-khoi-gi School ojaa party punfam oikhi. Matamdu (chaaoraakna 2001-02) makhoi vencher-da leiri. Eigi PCO-dagi Guwaahati-ga paao faaonanaba maram oikhi. Konna makhoigi school adu provincialise oikhi. Khudingmakki awaa-nungaai eigi PCO-gi maanggol-da oikhi. Madudagi makhoi gaari machaa amamam leinaduna chatthok-chatsin touba ukhi.

Laainingloi oirakpa:

Baabui-bu pokpa maamo Dhobo waari waakhong yaamnamak khangba aha lama oibata nattana ITHOU IKAAN SIDABA ningba (Poirei Apokpa Marup) laaining-gi Maaibaren-su oirammi. Ibaai Bachaan-na nouna nahaa Paakhang faagatlakpa matamda Meetei-gi waari waakhong kayaa maamo Dhobo (ibaai Bachaan-gina maamton) gida toina laaktuna taarakhi. Maamo Dhobo-da leiba laairik kayaasu paakhi aduga ITHOU IKAAN SIDABA-gi mataangdasu maamo Dhobo-na libikhi.

ITHOU IKAAN SIDABA laaining-gi Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireton asi yaamnamak maru oibasingni. Mapu manaai ani asina Silchar Tarapur-gi Yengkhom Komol-gi khutthaangda Maru khubam-da mayaai loisang oiraga laaining asi machaa manaaida sinnaba houkhibani. Mapu manaai laainingba ani asigi manungda Ipudhou Khuman Poireiton asi Thaangjam machaani, Thaangjamleikaai-gini. Maming Thangjam Baabul kou-i. mapaa haaktakta khun hongkhiduna Baam Rampur-da poklaga Silchar Tarapur-da chaaokhiba meesak-ni. Thangjam Dhobo-ga lengaa-pudaa oina tourabasu Baabul-na khara hallap tou-i. makhoi Thangjamleikai houdorakkhiba ahal Tulasi-gi chaarol surol ngaaktani.

Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-gi waari kayaa taarubadagi pukningda makhoiga unaningbagi akanba insinba ama pukningda faaokhi. Nongma ikhang khanghoudana kanaadasu taaklamdana laaining ahal ani asibu unanaba chatkhi. Kanaa amatta khanghoude. Bachaan maangkhre haaiduna koithi thinakhi. Matamduda Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-di Kaasi-da aasram ama linkhatlaga leibani.

Numit kayaanirom matungda Bachaan amuk faaodorakkhi. Mahaakna faaodorakpa matam asidadi laairol tillon kayaa panghaaida haaiba pangfaaoda faaoba hourakkhi. Mayaamna maagii matouda ngaknakhi. Nouna laainou taabagi insillakpa makhei panghaaida haaibada chumnaraduna meetei mayaang haao paangan khaaktana maagi manaakta hotchinnarakkhi. Araakpa meepum khudingmakki upakaar taakpiduna tinkoknaba laaikoknabagi thabak toubiba hourakkhi. Ahaan-ahaanbada paakhang-leisaabigi nungsi-nungol-gi maramdasu pangfaaoda faaojinduna ikaainabasu kayaa yaaonakhi ahal mamaangda. Konnathangda tapna tapna masaabu control touba ngamlakkhi.

Mahaakna mayumda famna famna yengba laakliba mee adugi maramda haaiba loina ngamlammi. Haairibasingdu chumnarabada mayaam pumnamakna thaajabaga loinana maangonda changjaba houkhi. Nongma asumna thoklammi. Imung amagi mamaa oibi amana mahaak amasung imung-manung-gi maramda yenghanba matamda makhoigi sangoi Machida houriba matomta houba chu adu Ipudhou-na chaaninge maangonda katloraao haairabada mou adu ngakpada kham thengkhre. Ayukta yenghalluba mou aduna nungthilda katcharage haaiduna fongdokcharammi. Nungthil machaa-sing school hannaraklaga haairiba chu adu Ipudhou-da katlunaba machaanupaa-da sinnaraga thaammi. Khul ama laanduna chatkadaba oibana machaanupaa aduna mamaannaba kharaga loinana chu adu purammi. Makhoina lambida leiba thong amadasu famdoklammi aduga mafam kharada chu adu chingdunasu purammi.

Makhoina adumna saanna-saanaduna chatpada numidaangwaairam aduda Ipudhou-khoigi thonggaal youduna changlammi. Konthong hek kaansinbaga maangondagi Ipudhou-na fuk hougattuna laaoraklammi. ‘he he angaang lamhenba saa chu adu ningthina chaamthoklaga pusillak-u. nakhoina soro soro laaktuna chinglaga purakpa chubu eina chaagadra? Eingonda katnaba sirakpa paaokhonbu thawoidaduna nakhoina lambida lamdallaga famdoktuna leithokpa… chatlu nasaa nawu adu sengdoklaga changlak-u’ angaangsingdu makhoidani haaiba khanglabada kirammi. Khudakta pukhri kumduna chu adu chaamthokcharaga makhong-makhut haamdoktuna mamaai mamit taathokchara kithu kirum touduna changlaga katcharammi.

Aduga chatliba angaang nupaamachaasingdugi maramda mathang-manaao naaina faaojillakpa mayaamda makhoi kibanasu loirammi. Poloida thoujaal pinabiraga haraao-haraaona thaadokpirammi. Asumna waari kayaa leikhre.

Eidi ibaai Bachaan-na touriba adu chumlabasu eigi thaajabana atoppa oibanina kayaa londinnarude. Heeram asida thoina khoijangluba leikhide. Ei-gi PCO-da nongma ei-gi Mizoram khongchat-ta kaaplakpa achouba Church yaaoba foto-du uraga mahaakna masi kadaaidano haaina hangkhi. Eina ‘Mizoram-gi khwaaidagi chaaoba Church aduni’ haaina khumkhi. Numit adudagi mahaakki thamoida Meetei-gisu laaisang achouba ama leihanningbagi mang mangkhiba maalli. Konnathangda yaamnamak chaaoba nattrabasu Waangbren Khaana Chaaoba-gi Sanglen machaa amadi hougatkhi.

Eikhoi yumthangnabagi angaang nupimachaa leisaabi ama waakhal choibadugi mataangda meerol leijadabagi mabung oiba eingonda yenglunaba thaabirammi. Eisu imaannaba ama houraga chatkhi. Ahaanba oina laainingba Bachaan-gi manaakta chatpani. Ithaa thaajadana ei ubaduda isen-ibaai waari kayaa saai. Ibaaina haai-

B- Akhangba mee kanaa amattada nahaakki maramda yenghallunu, hanglunu.
N- karigino ibaai?

B- taaibangpaansida kanaa amattasu chumna chatpa ngamde. Aduna akhangba aduna madugi asoiba mayaam ama haairakkani. Aduga madugi upakaar-su taakpirakkani. Nahaakna nahaakki asoiba adu khanglaba matungda upakaar hanglagani. upakaar adu tourabadi kharanidugi fare aduga toudrabadi amukka henna langjaba thokle.
N- hoi ibaai.

B- mee amagi punsida Laaina tambirakpa adudagi amttasu henna fangde aduga taanasu fangde. Mee-singna sel hunba laak-I, khubaak mayi yeng-i, laaibaao taai. Khanglaba uraba aduna haairagani. Aduga upakaar haaibasi maaiba nattraga laai-tin-gi maramda khangba aduna piba ngamba natte. Hoi, makhoina nahaakki leijaba adu tungtha-maangtha toubadi ngammi. Khudam oina, mee ama ayetpa-apanba kayaamarom thokle. Madugi upakaar hangle. Upakaar-du taakle aduga thou tothoktuna nungaai yaaifare. Adubu nungaai-yaaifaribadi maaiba nattraga laai-tin-gi maramda khangba aduna piba natte. Nahaakki tunggi punsida leiba yaaifaba adu maanglomda pukhattuna sijinnabani. Aduna kanaa amattada yenghalluni. Nanggi oibadu nahaakna fanglagadabani. Nahaakki oidaba amatta nahaakna fangloi.
N- hoi ibaai.

B- adubu masi mee pumnamaknasu khangde aduga mee pumnamakta haaibasu yaade. Eikhoisu hanglaba adu khumbani, haaijaraba adu paangthokpani. Eikhoina ahenba kari amattasu maangonda piba ngamde. Ado nakhoina thaajadana laakpabu kari taanasi haaiba…?

Asumna laakpagi maram saannabada mahaakna eingonda oina pramaan piraga waari ama li. Waari adudi-

B- Maaiba Chandrabaabu-na heloi nupi ama louraga angaang ama pok-i. madugi pramaan-di nahaakki nananggan yet thangbada sambru ahum thangnana lei. Thaajadraga yengu.
(matamduda ei-na khankhi ‘onthokpa haaibaduni, eingonda hek onsinbire. Aduga furit louthoktuna sambru thiba amuk taari’. Matamdu mei-su laaklamde. Firit chingtharaga torch light kaaptuna yeng-i. leire haaina imaannabana haai)

Asumna, waari kayaa-kayaa liraga pramaan kayaa pire, chumnare. adubu eina yengba  laakliba angaang adugi maramda haaibasingdi pramaan amatta chumnadre. Amuk eingonda yengle, chumnare. (eigi maramda haaibasingdu fongdokchadre). Amuk angaang adugi yengle chumnadre. Maduda ibaaina haaire- ‘ayetpa apanba leire. Maagi maramda laaifaao pide, yum aduda chattaba yaaroi.

Asumna pramaan pir-piraga haaiba asida haairiba adugi achum-araan leppana maram oiraga meepum khudingmakna thaajanabani.

Matam asigi matungda mahaakki kaangbu asi Regd Body amagi makhaa-da leihanba paambadagi likhun taanajakhi. Eingonda form-nachingba leikhi haaina yaamna khangna haairabadagi eisu angamba mateng paangkhi. Form amadi Guwahati-da unarugadaba mee-sing-gi ming faaoba pikhi. Thaa khara matungda Guwahati chattuna mahaakki kaangbu adugi oiba Social body ama regd toure haaiduna unabada haraaona waari saabirammi. Madugi functioning amasung division of work-ki mataangdasu waari saannakhi. Mahaakki kaangbuda mamit-manaa khara singba meeyoi khara organization adu chalaainaba apaamba fongdokpirammi. Mahaakna pumnamak yengsinbada thengnariba khudong chaadaba adusu fongdokpirammi. Masina ibaani-gi aroiba unabaduni. Adubu eigidamak imaa-ipaa-na mahaakki manaakta chatpadi lepkhide. ‘Nachaa nupaagidamak karisu waaruganu…’ haairak-i haaina hek-hek tammi. Eigi maramda haairakkhiba kayaa chumkhibani.

Numit kharani maanglubadu kadaaida leirubage:

Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-bu unaningbagi akanba pukning-gi insinba mayaai aduna henjillaktuna sel khara tungsillaga Silchar railway station-da thungkhi adubu train ticket kaktringei mamaangda mahaakki yaaojarakpa pumnamak maangkhi. Chatkadra chatloidra haaina khanjaanarambadagi ‘thok-a-thok-aba laakcharani, chattadi chatlage’ khanduna trai kaakhi. Adubu angakpadi karigumba khudong chaadaba amatta thoktana Kaasi youkhi. Mafam hang-hangduna laakpada lambida Ipudhou Khuman Poireiton-na mahaakpu ngaaiduna leirammi haai. ‘nangna hekk ngamduna laakle nattra’ haaina unabagi ahaanba mitkup-maktada masak khangna haairakpada Bachaan ngakpagi kham theng-khi haai. Numit khara aasram-da leminnaraga ‘hallo’ haaiduna yaathang pirakpada Bachaan-na ‘hannaba sel amatta yaaodre’ haaibada ‘laakpada yaaodana laakpa ngamlabadi hankhibadasu yaaodana hankhiba ngamfam thok-i’ haaina sel amatta haappirakte haai.

Waari-gi matung inna Silchar-da sel amadi ayaaoba pumnamak adu pumnamak khanglaba Ipudhou Khuman Poireiton-na saannaba lilaa oirammi. Sel amatta yaaodana amuk Kaasidagi mayum yourakkhi. Adudagi iadum laaifaao piba houkhre.

Leikhidabagi waari:

Taang 25-03-2013 gi numidaangwaairam mei semlubada chingduna leimaaida haaitharaga taaduna leibadu unahouba yaaorabasu kannaba hotnaba ngamhoudaba jaatni. Khangnarakpa mitkupta khudakta gaari kounaduna Hospital-da laaikannaba pukhatpadi Doctor-na lousillu haaiba yaadre. Sina pukhatlakle haaina khanghallakle haaibasini.

Paao taabaga Mangolpur-gi ojaa M. Kunjamohan Singha-da fon toujei. Adubu potloiba chatkhi haaiduna iteima-na paairak-i. hangnabada, numit yungba matam aduwaai faaoba potloidri, araappa mafamdagi mee laaknaba ngaainari, khara thenggani haaina paao pirak-i. nungthil-da oina potloikhi haaina paao fang-i.

Sraddhaanjali:

Apokpa Marup, Poirei Apokpa Marup yaaona Saaikhomleikaai-da famba Meetei laaining-gi mataangda laakpikhiba ojaa Naoria Amusanaa-ga eihaakka unajahoubada ojaa-na ibaai Bachaan-bu singthaaraduna haai ‘Meetei-gi khunung lichat-saajat amasung laaining-laaisol-gi mataangda ibungo Bachaan-gi gyaan asi angakpani. Nahaa ama oirabasu eina yaai, thaagatningaaini’.

Ibaai-ga eiga leinakhiba maridi laaining-laaisol-ga marida natte. Mee amaga mee amaga anigi marakta leinaba mari aduni adubu ibaaina eibu yaamnamak luna nungsina toubirammi. Einasu ibaai-bu matam pumnamakta ikaai khumnajakhi. Chatthok-chatsin-da makhoigi thongaan adu faaorabadi soidana mahaakki laaisang adu yeng-i. nongma-nongmagi chaaokhatlakpadu ubada haraao-i. amana amada thaajanaba chaangda mateng paangnakhibra haaibadudi haaiba ngamdre. Adubu matam chuppagi oiba honglaroidaba makhal-gi ikaai khumnaba adudi lei.

Ibaai-na leikhidrabasu ibaai-na semgatcharamba asibudi karigumbada taanjaa chaarabadi naakoinanabu oirabasu adumak mateng paangjagani.

Friday 8 March 2013

AHOM BURANJI

AHOM BURANJI-gi mataangda ei-na nangonda makhaagi waafam asi mamaanggi comment amada ikhrabani. amuk hanna copy paste toujari-

AHOM BURANJI asi Axomia jaati-gi oiba Royal Chronicle-ni. Taaibangpaan asida leiriba ningthou yaaona
meepum khudingmaktagi Axomia ningthou-na henna chaaona, fana, mapaanggal leina waangna thaanggattuna igadabani. Royal Chronicle-gi mahousaa-di ningthou adugi MATIK-MANGAAN adu singthaaduna iba aduni.

Axomia jaati-na NAV VEISHNABA DHARMA (Ekaa Sarana Dharma nattraga Mahaapurusia Dharma haainasu khangnaba) asi chatlaba matung-da NOLLUKPAgi amasung MANAAI OIBAgi waakhallon asi henna chaaokhatlakkhi. Maramdi laaining asi Veishnabism-gi makhal 5 gi manungda DAASYA BHAAB (manaai oibagi waakhal)-ta henna mityeng thamkhibanani. NINGTHOU-di LAAI-ga paangkhakni. Mahaakti leibaak adugi MAPU-ni. Prajaa-singbu loiba LEIMAABA-ni. Leibaak adugi MAPU oiriba LEIMAABA aduda karamna leisi-leithonduna thougallon waangna haaptuna puwaari-da laachangdage haaibadu matamdugi machaa-manaai-singna khang-i. Machaa-manaai pumnamakki mityengda NINGTHOU aduna THAA oiraga ateina thawaanmichaakkum paandam tounaribani.

Aduga NOLLUKPA-gi kham thengba chatnabi matung inna, manaai adugi kokna mapu adugi khong sokna khurumba asi chatnarammi. Masi MAPU amasung MANAAIgi mari aduni. Masi BURANJI iriba meeyoisingduna makhoigi chatnarol-da yumfam oiraga Meetei ningthoubu CHANGJARAKLABA MANAAI amasung makhoi-gi ningthou adubuna KANBIBA NGAMBA MAPU oina louduna seithaaraga iba oigani. makhoigi ningthou-bu henna matik mangaan leihanduna iba haaibasi ayiba-sing adugi toufam thokpani.

prithibi-gi changjaraklaba ningthou pumnamak Axomia ningthou-na chaaorabadi makhoigi ningthou-gi matik mangaan seithaabada makhongna ningthou adugi kokta sok-i haaibasi haaiba taabani. BURANJI asi MEETEI-bu seithaaduna matik mangaal leihannaba iba puwaari-di natte. Adugi mathakta, fibham-gi makhaasu ponba taabani. Masidi BURANJI/KUMBAABA iba ayiba pumnamakki sijinnafam thokpa waaheising aduni.

Eikhoigi KUMBAABAna madusingdu laachalloi. Maramdi, BURANJI ibasinggumna KUMBAABA ibasingnasu ningthou-gi matik mangaan adutabi seithaaduna igani.

iriba adu kanaagi mityengdagi ibano haaibasi tangaaifadana khangba chang-i. madumakna nahaakna laanna sandoknaba hotnariba asumna neinaba toude. nahaakna sougatliba image asibu semliba kaangbu adugi mityeng adu NEGATIVE APPROACH kou-i. ACHUMBA adu makhoina masak khangde, aduga khangnabasu hotnade.

Thursday 7 March 2013

Ningthou-na nupi yaamna lollibasi karigino?

waahang- Ningthou-na nupi yaamna lollibasi karigino?
paaokhum- maramsing khara makhaada piri-

Ningthouna
1. saagei jaat faba nupi luhongduna lou-i. (haairibasing asi ayaambana YOIBU haaibadi famthol kaabi oi)
2. masak matou changkhonbi-bu leima-singda chalhalli. (afaba, fajaba, ahenba pumba ningthou-gi oigadabani haaibagi concept)
3. mabung moupaa yaamba, khutkan-paangganba imung-gi ningol luhongduna lou-i. (makhoigi khutkan paanganba mabung-moupaa-singdu leibaak ningthou-gi meechang oinabani.)
4. inaak-keiraak khunba nungaai yaaifaba imunggi ningol lou-i.
5. sanaa mityeng taarubadagi lou-i.
6. kanaagumba mamaa-mapaa-singna machaa ningol-bu ningthou-gi manaai nubi oinaba katcharei.

7. matamduda nupaa maraang kaairamde. maram aduna ningthou amasung angam-athousingna nupi masing yaamna lounaba maram oirammi.

No 1 amasung 3 da leiriba ningolsing asi nattabada atei-di ayaambana YOIHEI haaibadi famthol fangdabi leima oi.

chatnabi matung inna ningthouna kanaaga ahing tumminnagadage haaiba lei. masi yaamna kuppi. maram aduna makhoina louba nupi pumnamak mamaa oidribaduni. khudam oina Bhaagyachandra-gi leima 94 aduda 86 na soi taadribaduni (pibaa poktribaduni). matou adugumna Chourjit-ki 50 da 40 su taade. ateisu adumangaai.

masi matamdugi leingaak-ka mari leinaba kaanglon amani. mee masing yaamhanba, leibaak maraa tapna, iraang leitana paanba leibaak oinanaba sijinnaramba laanglou amani. amaromda, Gambhir Singh-na nupi 11 loubada 9 na soi taade (pibaa pokte).

Tuesday 5 March 2013

MAYAANGLAMBAM

MAYAANGLAMBAM-gii waa haaige.

Meidingu Naaothingkhong (663 - 763) na paannaba leima-sing-gi maraktagi Keirunghanbi-na Ningthouhanba amasung Ningthoukhuba kouba machaa ibungo ani pok-i. ani asigi manungda ahan Ningthouhanba-gi EE-dagi yumnaak 11 taai. yumnaak 11 adudi-

1. Khumallambam
2. Khoisnaam
3. Singkharaam
4. Laaitonjam
5. Naamoijam
6. Mayaanglambam
7. Naaoroijam
8. Haaodeijam
9. Changningsenbam
10. Ngaangom
11. Kaangasenbam

MAYAANGLAMBAM asi No 6 ta leiba uri. masigi mathakta NONGCHUP HAARAM-dagi laakpa meeyoi kharada MAYAANGLAMBAM yumnaak asi fanghankhi.

maram asina MAYAANGLAMBAM asi asengba amaga changsillakpa amaga anina saruk fangminnei.

Kabrabam/Kabrambam

Kabrabam/Kabrambam-gi Meehouron-gi waa haaige.

Khuman ningthou Sararaang-na Waangamlon (Meetei ningthou machaanupi) Khongaaikhong-ga Khunjaam Laaiba Soiyambi-ga ani paannei. Khongaaikhong-da pokpa angaangsingdi punna 5 ni. makhoising adugi ming-ga konnana taakhiba yumnaaksing adu makhaada pijari-

1. Soipaai Ahanba
1.1.  Kolom
1.2. Sougaaijam

2. Soipaai Taaibangjaamba
2.1. Asem
2.2. Taaibangjam
2.3. Taaibangjam Waareppam
2.4. Waareppam
2.5. Ipusungbam

3. Kaaibi Khuraam Paamba
3.1. Saapam
3.2. Haaobijam
3.3. Kabrambam
3.4. Asem

4. Likman Laanthaba

5. Thongsu Atonba
5.1. Thongbam

Kabrambam asi kaainathangda Moiraang amasung Khaa-Ngaanba yek-su illi.

nupi yaamna thikhiba Meetei ningthou amasung angam-athou

thaaina fangkhiba record amagi matung inna nupi masing yaamna thikhiba Meetei ningthou amasung angam-athou-singdi-

1. Bhaagya chandra - 94 (87 angaang pibaa pokte @soinaaide)
2. Devendra - 87 (khangde)
[{(anouba record amada Devendra-gi nupi 96 ni haaina pallambasu thengnare)}].
3. Chourjit - 50 (40
angaang pibaa pokte @soinaaide)
4. Maarjit - 30 (19
angaang pibaa pokte @soinaaide)
5. Laabanyachandra - 27 (18
angaang pibaa pokte @soinaaide)
6. Madhuchandra - 21 (16
angaang pibaa pokte @soinaaide)
7. Bhadra Singh - 19 (12
angaang pibaa pokte @soinaaide)
8. Ananta Saai - 18 (12
angaang pibaa pokte @soinaaide)
9. Nara Singh - 15 (khangde)
10. Gambhir Singh 11 (10
angaang pibaa pokte @soinaaide)
11. Paamheiba - 10 (khangde)

kanaagumba heeram asida henna khangbasingna chumthokpirakpada haraaona lousinjagani.

Monday 4 March 2013

LOKTRAAOBEE-gi maramda kharadang

waari kharada LOKTRAAOBEE haaiba furup/kaanglup asi MEE ga maannei haai. khennaba haaibabu 'makhoi-gi KHU (knee) adu thektok-thekchin yaade' haaiba taakhi. (laallamba yaai). LOKTRAAOBEE-gi saagei-da nupaa (male) amatta leite. maram aduna makhoigi generation asi MEE nattraga atei thawaai paanbasingdagi maru louraga semmi haaibasini. makhoi masak matou fajaba nupi-ga maannei haai.

makhoi asi naaitom kayaa taagande, yaamna kigalli, aduna punna-punna lei. makhoigi khudong chaaba mafam-da nupaa naaitom taaba thengnarabadi faaduna pukhi haai. adubu makhoina khudong chaadaba mafam thoklurabadi kiduna koichen chelli haai. makhoina chenba asida tuba yaaorabadi hougatpa ngamde haainasu waari lei.

LOKTRAAOBEE-na faaraba nupaa adu naanthoktuna chenkhiba ngamdanaba makhoina nupaa adugi khongpaak adu makhoigi mareina lekthoktuna paathahalli haai. unsaa tumsinhanba ngamna lekthokpagi sakti asi makhoida yaao-i. makhoina makhong lekthokkhraba nupaa-singna makhong leimaaida thaaduna chatpa ngamde haai. nupaa ama fangba haaibasi NONGDAMBAna makhoida pibiba khwaaidagi achouba thoujaal amagum makhoina haraaojei haai.

makhoidagi naanthoknaba paambei haaibabu san saaduna chatpa nattraga upsit sittuna chatpa asini haainasu ahalsingna waari toubiramba lei.

lon theidharakpa matung inna LOKTRAAOBEE-bu LOUDRAAOBEE haainasu haainare. makhoi-si meeyoiba-gi mityengda haktinnaba yaamna paamba jeeba oina khangnei. (maram haaikhre). Meetei chatnabi waahei-da nupi akhatpi, iraang khara henna pubi, nupaa-da khara napkanbi-sing-da 'Loktraaobee hek maalladana' haainaba leiribaduni.

houjikti thaainagumna ching-maan-da saa taanba chatnadaba amasung makhoigi meerol taanaba maru fangdabana maram oiraga masing yaamdaba furup oiduna maanglamba faaoba yaare haaibagi thaajaba lei.

MANIPUR-gi SENAPATI district manungda leiba chingol kharada makhoi asi leiramba yaabagii thaajaba lei