Tuesday 22 July 2014

MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI: SANAAMAHI vs KAARTIKA


WAAHOUDOK: 

Meetei-gi laai-tin-gi waari (myth) da Laainingthou Salaailel Sidaba-gi machaa nupaa atonba SAANOUTON-na PAAKHANGBA mingthol fangkhiba amasung taaibang maalem asigi leingaakpa ningthou oikhibagi waari asi MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI-da yaaoduna lei. SAANOUTON-na PAAKHANGBA koukhiba asigi atoppa waari kayaa leirabasu machin-manaao MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asina henna MEETEI-gi laai-tin-gi waari oina yaanari.

SANAAMAHI:


Laainingthou Salaailel Sidaba amasung Leimarel Sidabi-gi machaa oina ‘humni-ta suba angaang’ oina sanaa ahingbagi matougum laang-on toubikhibani. Laainingthou-gi machaa oiba laang-on asina taaibang maalem asi semkhi. Achat-chatta, lengngi paalliba pumnamak mahaak-na semkhi. Mapaa ibungo Laainingthou-gi yaathangdagi NAMU TAAIBANG MEE semnaba hotnabada ngamdraduna mapaabung-gi MI (isingda taaba mami) yengduna saakhi. MI yengduna saakhi haaiduna MEE koukhi.

Laainingthou Salaalel (haanna Soraarel haairamba) Sidaba amasung Leimarel Sidabi anina mapaari ama konnathangda fangjei. Mahaakpu SAANOUTON haaina koui. SANAAMAHI-gi manaaonupaa oina lei. Maming yaammi. (Sanaamahi-na saaba MEE adu urubadagi Leimarel Sidabi-na mamaa oibagi waakhal pokladuna angaang amadang mitamduna pokningbadu Laainingthou-na ubibadagi SAANOUTON asi Leimarel-gi siyomnungdagi taaibang faaobani haainasu yaanei).

Kanaana mapaa ibungo Laainingthou Salaailel Sidabagi fambaal asi fangbada matik chaabage haaibagi chaangyengnaba oina MAALEM NONGKHONG KOYBA-gi mataangda, mayaamba SANAAMAHI-na Sagol apaaiba tongduna nongkhong koyba chatkhiba aduga SAANOUTON-na lin oiduna ngamdrabada mamaa ibema LEIMAREN-gi paaotaak (maalem nongkhong asiga amattani fambaal faankhong asi koybana maalem nongkhong koyba asi sak-i) tagi mapaabung-na famliba fambaal faankhong adu koyduna MAPAA masak KHANGBA = PAAKHANGBA kouduna fambaal fangjakhi.

SANAAMAHI-na hallakpada manaao-na fambaal-da famdengduna leiramba ubada saaobadagi – manaao-bu haatkani haaiduna koytaan taannabada laairemba-laairembisingna ‘ke ke kre kre mo mo, yaangen syamba syaao syaao…’ saktuna kankhi. Manaao-bu asumna loutunaduna ningthou oihankhiba adu nupaa oiragana haatkani aduga nupi oiragana taaloi singda changani haaiduna waasakkhi. Thouraang adu mamaa-na sinba oibadagi Laainingthou Salaailel Sidaba-na saaoraba machaa-bu themjinduna taaibang yumthong khudingmakta khubam thamduna laatnaba Yumlaai oihankhi. Mahaak-pusu taaibangpaanba asida leiriba pumnamakki Laainingthou oihankhi. Mahaakki waasak adu thungnaba Leimarel Sidabi-gi mitam oiba Leimarel ama laang-on touhallaga maalem yumthong khudingda leihankhi.

KAARTIKA:


Hindu Laai-tin-gi waari (myth) ta Siva Mahaadeva amasung ibema Paarvati anina Ganesha amasung Kaartika pok-i. machin-manaao-da Karthika-na ahan-ni adubu waari kharagi matung inna Ganesha-na hanba-su lei.

KAARTIKA amasung GANESHA ani asi kanaana magun henbage haaibagi chaangyeng (sanaa-gi heinou munnabagi waarisu lei) da MAALEM NONGKHONG KOYBA-gi thouram paangthoktuna haanna thunglaba ngambagi chaang yengnakhi. KAARTIKA-na masaagi sadong WAAHONG tongduna maalem asigi laaifamlen-sing khuram-khuramduna koyba houkhi. Mahaakna mapukningda manaao GANESHA-di matou karamna koygadabano haaina nokningkhi. GANESHA-di mahaak-ki sadong UTIN tongduna MAALEM NONGKHONG KOYBA-di oithoktabani. Maram aduna paambei leitrabada mamaa ibema Paarvati-na ‘mamaa-mapaa ani-na famliba fambaal adu maalem tengbaanba asiga paangkhakni. Madu koybaga maalem thungna koyba amattani’ haaiba taakpirabada UTIN tongduna mapaagi fambaal adu koyraga makhut lonnaduna khurumjakhi. Maram pumnamak khanglabada mapaabungna machaa ibungo ahal KAARTIKA thunglaba ngaairaga GANESHA-bu ahenbani haaiba khanghankhi (Sanagi heinou adu Ganesha-da pikhi).

SANAAMAHI amasung KAARTIKA-gi waari-da maannaba:


1. maalem nongkhong koybada haanna thunglaba ngamba taannaba
2. apaaiba sadong amamam tongduna maalem nongkhong koyba chatkhiba
3. manaaoda mamaa-na paaotaak piba
4. mamaagi paaotaak matung inna mapaagi fambaal koyba
5. mapaagi fambaal koybana maalem nongkhong koyba sakpa
6. manaao-na maai paakkhiba

Manaao-da mamaa-na mateng paangbagi atoppa waari ama:

ASENGBA BIBLE-gi waari-da SANAAMAHI-PAAKHANGBA amasung GANESHA-KAARTIKA-gumna ISAU-JACOB-su machin-manaao-ni. Khennaba haaibabu ISAU-JACOB-na faaibok oiba asini. Makhoi anisi ISAAC amasung REBEKAH-gi machaani.

Maannaba waari asida SANAAMAHI-PAAKHANGBA-na fambaal munnabagi nongkhong koykhi amasung GANESHA-KAARTIKA-na kanaana athoibano haaiba taannabagi (sanaagi heinou munnabagi) nongkhong koykhi. Munnaba asi ISAU-JACOB-kisu leikhi. Makhoi anina PIBAAFAM (‘birthright’) munnakhi. Manaaona fangkhi.

Mapaa ISSAC-na ahal oiraklabada mamit-su uraklamde. Mahaakna taaibang thaadringeida machaa ahal ISAU-da bor pininglammi. Maram aduna saa taalluduna ahaaoba ama pijanaba haairammi. Machaa ahal ISAU-na tougadaba khudingmak mamaa REBEKAH-na machaa JACOB-ta taaktuna touhallaga mapaa-na machaa ibungo ahal-da pigadaba bor adu pithokkhi. JACOB-ka ISAU-ga hakchaanggi fibham amasung manam khennarammi. Madu mapaa ISSAC na laaina khangba ngamgadabadu mamaana sem saaduna JACOB-pu ISAU-mak maalhankhi aduga manam-su namhankhi.

ISAU-na hallakpa matamdadi bor pumnamak manaaona fangdokkhirammi. Asumna LEIMAREL SIDABI-na PAAKHANGBA-da, PAARVATI-na GANESHA-da aduga REBEKAH-na JACOB-ta mateng paangkhiba asini.

WAAROISIN:

Ariba furup-singgi laai-tin-gi waari (myth), thaaja waari (legend) amasung chaakngaai waari nattraga funggaa waari (folktale) da karigumbada maannaba masak khara adumak thengnaba mataang eikgoina folklore neinabada uba fangngi. Karigumba matamdana historical geographical method-ki khuthaangda waari amana kadaaidagi houraklaga kadomda chatkhibano haaibasu khangdokpa ngammi. MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asisu Meetei myth-ka Hindu myth-ka maannaramba masak uba fangli. Aduga machin-manaaogi atonbada mamaa-na meechang changbagi masak asi Meetei, Hindu amasung Christian-singgi waari-da maannana yaaorambasu uba fangli.. MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asida Meetei-ga Hindu-ga henna naksinna maannaramba asigi mataangda makhaa taana thijinningaai leiriba asidi thawaai yaaobasinggi mafamda sinnajari.


Makhaa taana yengsinbigadaba:

http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/ganesh.htm
http://alltimestories.com.66.69-195-222.groveurl.com/content/view/35/50/
https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2025:19-34
http://en.wikipedia.org/wiki/Jacob_and_Esau

Saturday 5 July 2014

waahang paaokhum: ojaa Wangkhemcha Chingtamlen-gi waahang amasung ei-gi paaokhum

Nungshiraba Naha Oiriba Marup , @Nd Hodamba ,
Nahakna 'Wakoklon Heelel Thilel Salaai Amailon Pukok Neinaba' haiba Ashige wafamda khanariba puya adubu karamba puyano ?
houjk houjk yamna toina maming pannariba ani lei . Amana Sagolbandge leikhidraba ahal ebungo Thoukachanpana bengali mayekta namduna fongbiramba aduni , atoppa aduna khuwai meetei thoukal langkal malup na bengali mayekta namduna fongbiramba aduni .
mathaki puya ani ashigee manungda karamba puya da basis oiduna neinaribano , khanghanbiyu . Madu khangdragadi nahaki wafam pumnamak khannaba yadre .
Wangkhemcha Chingtamlen
  • Suraj Luwang Very interesting topics.
    Emty vessels make too much sound.!!
    1 hr · Like · 1
  • Thingkon Moirang Cha Pliz let the experts talk.
  • Rm Wahengcha Pathou Oja Nd Hodamba , somda amukta lakpiyu..
    1 hr · Unlike · 3
  • Nd Hodamba ojaa Wangkhemcha Chingtamlen-bu ahaanba maktada khurumjari. khurumjaraba matungda paaokhum pinaba hotnajari.

    1. WAAKOKLON HILEL THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WHTSAP) amasung WAAKOKLON THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WTSAP) kouba laairik ani lei haaiba khangjare. aduga animak paajare.

    2. WHTSAP asina Khwaai Meetei Thougal Langgal Marup (ei-na fangjabana ojaa-gi site-tagi) aduga WTSAP asina ahal ibungo Thoukaachaanba-na Bengoli mayekta fongdoktuna puthokpiramba (ojaa-gi site-ta haapliba) ni. ojaa-na taakpiba matung inna WTSAP asigi Meetei Mayek manuscript leite haaibasi khangjare aduga WHTSAP asigi Meetei Mayek manuscript-na Longa Koireng Khun-da leiba L Songkhup Koireng-gi imung manungdagi 17-10-1970 da fangbani haaibasu khangjare.

    3. ojaa-na WHTSAP asi fangdringei/udringei/neinadringei-gi mamaangda Laaininghan Naaoriya Fulo-na houdokpiramba MEETEI YELHOU MAYEK asina Meetei leibaak-ki asengba Mayek-ni haaina konjaramba adusu khangjare.

    4. eihaak-na WHTSAP amasung WTSAP animak paajadunasu houjik-houjik neinajariba asidi WAAKOKLON HILEL THILEL SALAAI AMAAILON PUKOK (WHTSAP) asini.

    eihaakki mityengda laairik animak ariba laairik natte haaibasini, ing 1945 tagina 1970 faaobagi manungda houkhiba PUYAA SEMJINBA EHOU-gi manung chanba chirol changba laairik-singni haaibasini. masigi mataangda eihaakna pramaan kayaamarom pinaba hotnajari. lamaai khuding-gi neinajari. WHTSAP asi haanna neinajariba oibana - masi Manipur-da nongchuplom-gi sikkhaa (western education) changsillaklaba matungda isallambani haaiba pramaan-si Meetei Mayek-ki manuscript-ta BRACKET sijinnaramba asikhaktanasu adum oire haaibasi eihaak-na thamjakhibani.

    ojaa-gi nanaai oiba faaobada matik chaajadaba

    Nd Hodamba.
    - - - -
    ei-na neinaba houjariba amasung mathang-manaao naaina chatthajariba neinaba saruk-sing paabinaba link pijari.

    http://hodamba.blogspot.in/.../waakoklon-heelel-thilel...

    https://www.facebook.com/photo.php?fbid=853558044674124&set=o.129259570481922&type=3&theater


    hodamba.blogspot.com
    WAFAM amakhatang thamjage somna panbiriba WAKOKLON HEELEL THILEL SALAI AMAILON P... See More
  • Chingakham Chanu Tampakleima pabung bu thagtchari lanna lamjinglibadagi pabungna kanaba thoklkpgidamk
    47 mins · Like · 4
  • Silesh Koijam oja thoukachanbana ebiramba WHTSAP asi kadidage fangbirakpano akhangbado takpirak u lousing oijahouge
    22 mins · Like · 1

    • Like · 1
    • Wangkhemcha Chingtamlen Eihakna mafam asida upload toujriba image asida mayamna ngairiba paokhum pijarabani pabiyu.
      2 hrs · Unlike · 8
       
       
       
    • Nd Hodamba ojaa Wangkhemcha Chingtamlen-bu amukka haanna khuramjari. ojaa-gi khong sokna khurumjaraga makhaagi paaokhum-sing asi thamjari.

      1. ibirakpa pumnamak paajare. WTSAP-ki Meetei Mayek ojaa-na udri haaikhibani haaibadu sougatchari. hoi, ojaa-na udri haaibi
      khibani.

      2. eihaak-na Bengali version aduga loinana Meetei Mayekki version adusu neinajei. mayaam-gi khudong chaananaba Bengoli version-du oina upload toujabani.

      3. Meetei saapaa mayekta nouna namthokpiba adusu yengjare.

      4. Bracket asi Meetei-da leite haaibasu yaamna chumna taakpire. leitaba khudam ama sijinnariba laairik adubu ojaa-khoina 18 suba chahichaa amasung mamaanggini haaina claim toubinaba arembada hotnabiri.

      5. Govt of India-gi National Archives-na WHTSAP asi 18 suba chahichaa amasung masigi mamaang-gi matamda leiramlabani haaide. ojaakhoina ikhiba chithi-da palliba matam aduda oiramba yaai haairakpani.

      6. National Archives-na WHTSAP-ki sheet aduda iriba mayek adu-gi muk/kaali (ink) adu scientific test touraga khumlakpa paaokhum natte haaibasi attach toujariba asida angaangbana leiyi chingliba waaheising asidagi khangba ngammi. masida iri

      'It had however not been possible to carry out any chemical investigation to confirm...'

      masina taakpadi carbon dating toukhide haibasini. maram aduna asigumba cherol asina WHTSAP asi 18 suba chahichaa-gini haaiba taaknaba pramaan-che adu oiba natte haaijari.

      7. Archive-ki paaokhum asida tensinba yaariba waafam-di WHTSAP asi chemical sijinnaduna test toukhide, cherol thaarakpa kaangbuna pallakpa chahi adumak chaaoraakna oiba yaai haaina tarang-da pirakpa paaokhum-ni haaibasini.

      attach toujariba asida underline touribasi yengbinaba haaijari
      1 hr · Like · 2
    • Nd Hodamba haapchinjaba saruk-1

      WHTSAP asi ariba puyaa natte, 1945 tagina 70 faaobagi manungda chirol touduna isinkhiba lounamba laairik-ni haaina neinaba heeram-sida henna mateng oinanaba comment asi haapchinjari.


      ojaa Wangkhemcha Chingtamlen-na haaibikhi 'Meetei waahei-da brecket nattraga bracket haaiba khudam (punctuation) gi Mayek leite'.

      Meetei Mayek-ta iba WHTSAP gi manuscript-ta leite haairiba khudam mayek asi maraang kaaina sijinnaramba uba fangli. pramaan oina attachment asi yengba yaai.
      9 mins · Like · 1
    • Nd Hodamba haapchinjaba saruk-2

      cross check toubagi reference oiba yaaba mawongda - amana amadagi puthok-pusin touduna iramba laairik ani asi yengba yaai. amana WHTSAP-ni aduga amana PENAA MEIHOUROL-ni.


      attach toujari.