Thursday 31 October 2013

SEIRENG

16
eidi laairei sen-su fajana thokte
eidi pang-i laairik-su fajana heite
eidi solli hakchaangsu fajana paangde 
eidi tolli meechangsu faja-na leihoude

awaatpatana pumthan thalli
ikaaiba nangbatana iran oi
nangonda piningaai haaibabu
punsigi maaithiba waari asitani


punsi-gi maaithiba waari asitani.


15
Nungsibee Leibaaklei !

ikhang khanghoudana paaithokkhi tonglamba khunusing ufeidagi
machu ahum-gi firaal cheikhokna nanggi nathabaak thuumna yungbada
cheinaakhol-ga konnana othorakpada nanggi nayaadagi ee-gi timbom.

angaangba eekhenggi ichel nanggi nathbaaktagi chentharakpa
machu sangli angouba khunusing masaa pumba chotthokladuna
mamitta sinthari ee-gi pi hundorakli machindagi asangba unaasu.

firaal amadi paairi maning tamna athaappa chingdum asigi matonda
mei chaakliba umang-si faaoduna chatpasu taari Sangaai machaasing

mantiknaba taari nanggi cheinaakhol-ga meet-tagi sinthariba ee-gi pi asiga.

14
Sanaathoibi !
chaaklibani punsise mom oina
nanggi punsida mangaal pinaba
nattraga

itomata tumna chaakchakhinaba

13
paangal !

pukningdadi kanna leire
hakchaangdadi solle

apaamba !

hakchaangdadi kanna leire
pukningnadi solle

firep !

pukningna haai hakchaangna yaade
hakchaangna haai pukningna yaade.


02-09-2010

12
লৈমতোম্বী

লৈমতোম্বী
নঙগী শিয়োম্নুংদা
হুনখিবা ঐগী নুংশি মরু 
মতোন চোংদুনা হৌরমালে পাম্বী
নঙগী চরৈ ফিদোন কাঙলে.

ও কয়াদা নুংশিরবা নহাক্সে 

চহী লীশীং কয়া 
লৈকংলা ওইরক্লবা ইরেংবানশিদা
মহাক্না লীক্লা ওইনা তোংলসনু
পোকখায়বগী মখোনতনা য়ৈশিনখ্রবা নাপসিদা
অমুক্তা তাহল্লসনু মেংনা, নুংশিনা কৌবদো - পাবুং.

11
LAAPTHOKNABA: PUNSI AMASUNG PAANDAM





10
MUNGNAREMBI






















9
BALI TOURIBA SEIRENG



























8
মৈরানবীনি ঐনি
নঙগী পুন্সিদা মূতনাইদনা চাক্লিবা
দ্বিপানিতাগী মৈরা পরেং অদুগী.

মপোক কয়া চাক্তুনা হিংলক্লিবনি
নঙোন্দা ঙাওজরুবগী মহয় ওইনা
মৈরানবী, শকখঙদবিদবা নঙনদি.

দ্বিপানিতাগী মৈরা পরেং
ঙসিসু পাইশিনবা লেপত্রি 
মৈরানবী কয়া লেপ্নাইদনা নঙোন্দা.

7
লৈমতোম্বী
নঙগী শিয়োম্নুংদা
হুনখিবা ঐগী নুংশি মরু 
মতোন চোংদুনা হৌরমালে পাম্বী
নঙগী চরৈ ফিদোন কাঙলে.

ও কয়াদা নুংশিরবা নহাক্সে 

চহী লীশীং কয়া 
লৈকংলা ওইরক্লবা ইরেংবানশিদা
মহাক্না লীক্লা ওইনা তোংলসনু
পোকখায়বগী মখোনতনা য়ৈশিনখ্রবা নাপসিদা
অমুক্তা তাহল্লসনু মেংনা, নুংশিনা কৌবদো - পাবুং.

6
paanggal !

pukningdadi kanna leire
hakchaangdadi solle

apaamba !

hakchaangdadi kanna leire
pukningnadi solle

firep !

pukningna haai hakchaangna yaade
hakchaangna haai pukningna yaade.

02-09-2010

5
Sanaathoibi !
chaaklibani punsise mom oina
nanggi punsida mangaal pinaba
nattraga
itomata tumna chaakchakhinaba

4
নখোয় থোঙ্গালদা থানবা দিৱালিগী মৈঙান
য়েংদূনা ফমখি কয়ারক হৌখিবা চহী কয়া
মৈঙান্দুনা নঙগী শক্তম ওইনা
ঙানখি ঐগী থমোয়দা মূতপা নাইদনা.

নঙদি মূতখ্রে পুন্সীগী শহুম ফংবদা
অদুবু চাক্লি নঙগী শক্তমদি ঐগী থমোয়দা
দিৱালিনা লাকপা খূদিং ঙান্থোরকই হেন্না
নঙগী মায়থোঙ দিৱালিগী মৈরা ওইনা তরং-তরং.

3
চৎখিবা খূদিং থনম্মী নঙনা
খোঙগুল অমমম ঐগী পুন্সিদা

খোঙথাং খূদিং থাদরম্মী নঙনা
থমোয় মচেৎ অমমম ঐগী থনুংদা

চেঙলৌ শক্তমবুসু হৈথরি নঙনা
লাইজ ওইনা ঐগী পূক্নীং ইকোনদা

2
ঐগী য়েরুমগুম্বা থমোয়সী
নুংশি খঙদবী নঙগী
শগোলগুম্বা নখোঙপাক অদূনা
হঞ্জিন-হঞ্জিন নেতখায়বিরি.

মিহুন চোংদ্রবা ঐগী থমোয়
চনপ্পী ওইনা নপ্লগা লৈ
নঙগী খোঙয়া কারক্তা
কংশিন্দুনা কেল্লি মচেত-মচেত.

1
নঙগী নুংশি খঙদবা
অমনবা উরোং শুমজিত অদূনা
ৱাই শীত্তোকপদা
হঞ্জিন-হঞ্জিন য়াওখ্রবনি ঐগী থমোয়

হৌদোঙগুম্বা ইরমচত
শীঙৈবাক্না তান্নদূনা কনবিবগী
ইনম থেক্তোক্তুনা
কয়ারক্সু চেনখ্রবনি ননাক্তগী

কাওশিংগুম নত্ত্রগা পুখ্রীগী কঙগুম
অমুক হঞ্জিল্লি ঈকাই খঙদনা
লেপলুই নমাঙদা
করি অমত্তা থোকখিদবগুম

ক্বা-তুঙ্গাকনা শাবা হিদা হাপ্লগা
থাধরকই নঙনদি সোনাই তুরেলদা
ঈচেল অসীনা লেপত্রিমখৈ
নঙগা ঐগা হন্না অমুক উনদনবা

Wednesday 30 October 2013

MEETEI YUMNAAK-ki LONGEI

thaainadi mee-singse group-group oina leiramba jaat-ni. group adugi makok adubu ningthou haairaga khangnaramba jaat-ni. asumna group machaa-si Manipur-da yaamna leirammi. houjik MEETEI haaina punna khangnariba furup asi furup machaa kayaamarom-na MEETEI-da tinsinkhibadagi oikhibani. MEETEI-da tinsinkhiba furup kaanglup machaa kharadi-

1. Khaaba
2. Angom
2. Luwaang
4. Khuman
5. Ngaanba
6. Moiraang
7. Ningol Laaiton
8. Faantok
9. Metu
10. Tonsaang
11. Khumukcham
12. Chenglei
13. Mangaang
14. Konthoujam
15. Loktongbam
16. Saraangthem
17. Leisaangthem
18. Mungyaangjam
19. Luwongjam
20. Heirem Khunjaan
21. Khuyonthem
22. Waakongthem
23.Chakpa asinachingba

haairiba mayaam asina punsinnaraga houjik oiriba yek 7 asi oirakpani.

yumnaak taarakpagi mawong asi kayaamarom lei. makhoising adudi-

1. haanna leijaramba group adugi mamingna yumnaak oina achouba group-ta changkhibagi oikhiba yumnaak
2. group amamam-gi manungda leiba mee-sing adugi sinfam-ga marileinana taakhiba yumnaak
3. group-ki manungda leiba mee-singgi punsida thokkhiba thoudakka mari leinana taakhiba yumnaak
4. mapaa-mapu-gi mingdagi taakhiba yumnaak
5. Ningthou oiriba meeyoi adugi manaaosing amasung ningthou oidaba machaa-singdagi taakhiba yumnaak.
6. mapaan lamdagi changsillaklaga fibhamgi makhaa ponna fangkhiba yumnaak. asinachingba

mawong/maram kayaamrom asigi manungda no 5 asigi khutthaangda yumnaak taarakpana khwaaidagi masing yaamna uba fangngi.-

SORAAISAM- laai Soraarel-ga samnei haaibadagi SORAAISAM koukhibani. LEISAANGTHEM-gi Thaangyitaao Putkhong Touba-na Ireima Toibee Leima Luwaang Khuba chanu-da pokpa mapaari 3 gi manungda mapaari ahan oiriba Paangthang Ahanba-na Mangaang ningthou chanu paannaduna taakhiba yumnaak 14 gi manungda SORAAISAM asisu amani.

LEISAANGTHEM kaangbu asiga SARAANGTHEM kaangbu-ga atei kaanglup machaa kharaga CHENGLEI-da punduna CHENGLEI nattraga SARAANG LEISAANGTHEM haaiba yek asi oikhibani. masina SORAAISAM-gi asengba yek (Chenglei haainasu khangnaba Saraang Leisaangthem)-ni. aduga yumnaak asi MOIRAANG amasung KHAA-NGAANBAsu illi. yek anisidasu fangngi, inbani.

atei yumnaak 13 adudi-

1. Chengleibam
2. Thaangjam
3. Tongbram
4. Touraangbam
5. Thumkanbam
6. Leitaam
7. Konsam
8. Ngaathem
9. Laanggoljam
10. Mayaanglambam
11. Naaosram
12. Lourigaam
13. Khundongbam

MAYAANGLAMBAM: Mayaang-gi Lambu oi haaibadagi MAYAANGLAMBAM koukhibani. Meidingngu (Meetei ningthou) Naaothingkhong (663-763)-na Keirunghanbi-da NINGTHOUHANBA amasung NINGTHOUKHUBA pok-i (Meidingngu Khongtekchaa-gi mamaa tinnadaba manaaosingni. NINGTHOUHANBA-dagi taakhiba yumnaak 11 gi manungda MAYAANGLAMBAM-su ama oikhibani.

MAYAANGLAMBAM asigi hourakfamdi NINGTHOUJAA (Mangaang haainasu khangnaba) ni. adubu yumnaak asi Chenglei, Khuman amasung Angom-su inbani.

YUMNAAM - MEETEI (Ningthoujaa haaina konna khangnarakpa) ningthou Meidingu Moiraamba (1278-1302 AD) Usam chanu-da taaothaba machaa LOIJAANGAMBA-dagi taakhiba yumnaak-ni. ningthou-gi chaaigonnungda yum naai haaibagidamak YUMNAAM koukhibani.

YUMNAAM-ga punna PU amattadagi taaminnakhiba atei yumnaak ahum-di

1. Huidrom,
2. Sansenbam
3. Naakanbam-ni.

MUTUM- tumgan hipkalli haaibagi MUTUM koukhibani. Meidingu Loiyumba (1074-1122 AD)-gi mamaa tinnadaba manaao Khamlaang Pamsaaba-gi ee-dagi taakhiba yumnaak 13 gi manungda MUTUM-su amani. Ningthoujaa-ni.

SALAAM- SAL (San/cow) bu laai-ni haaina laatpadagi SALAAM koukhibani, LUWAANG-ni. LUWAANG Funaan Telheiba (maagi maamnggi meerolsu lei, konna haairage)-na Hongnemsumbam chanuda Nunggaangba amasung Ayaangchaamba pok-i. Ayaangchaamba-na Leima Langsaangambi paannaduna Lamningthou amasung Thaaningthou pok-i. SALAAM haaibasi LAMNINGTHOU-gi ee-ni.

HODAAM- mapu HOTIKAA-gi ming louduna HOTAAM-dagi HODAAM koukhibani. HOTIKAA haaibasi Meidingu Thangbi Laanthaaba-gi machaa ibungo Kwaakpa Thawaanthaaba-na Leima Chingurembi-da pokpani. NINGTHOUJAA-ni.

KHUMUKCHAM-si NGAANBA kaanglup-ki manaao nupaa-gi kaanglup-ni. NGAANBA-na KHAABA-ga punsinnakhiba matamda manaao KHUMUKCHAM-gi kaangbu asisu mayaambagi matung induna yaaokhibadagi KHAA-NGAANBA salaai oina ngasi khangnaribasini.KHUMUKCHAM-si kaanglup oina leiringei matam-da yumnaak taakhide. adum oinamak mayaamba NGAANBA-gidi yumnaak khara taakhi. madu pumnamak houjikti KHAA-NGAANBA asida punsillaga adumak khangnare. KHUMUKCHAM asi LUWAANG amasung KHUMAN illi haaina ojaa-singna panbirammi. (kanaagumba ojaa kharanadi KHUMUKCHAM asi LUWAANG-ni, KHUMAN amasung KHAA-NGAANBA inbani haainasu panbiramba thengnei)

KHURAAIJAM- Khuraai-da taai haaibagi KHURAAIJAM koukhibani. makhoi asi KHAA-NGAANBA-ni. KHAABA-ga NGAANBA-ga pundringeida KHAABA OIDOL POKPA-gi chaadaa-naaodaa oina taakhiba yumnaak-ni. KHURAAIJAM asina amuk SARAANG LEISAANGTHEM haaina khangnaba CHENGLEI inbani. SARAANGTHEM LEISAANGTHEM amasung CHENGLEI-na pundringeida KHURAAIJAM asi SARAANGTHEM inkhibani.

SAAIKHOM- yum-gi saai kakpabu khomme haaibagi SAAIKHOM koukhibani. makhoi asi NINGTHOUJAA (MANGAANG haainasu khangnaba) ni. adum oinamak ningthou kanaa-gi chaadaano haaibadi khangdana leiri. SAAIKHOM-si NONGCHUP HAARAM-su lei.

TAKHELLAMBAM- TAKHEL (Tripura) gi lambu oi haaibagi TAKHELLAMBAM koukhibani. makhoi-si LUWAANG-ni. makhoi NINGTHOUJAA/MANGAANG-su illi.

TAKHELMAYUM- TAKHEL (Tripura) dagi laaklaga leirabadagi koukhibani. NONGCHUP HAARAM-ni. makhoi-su LUWAANG yek fang-i aduga kharana KHAA-NGAANBA illi.

YENGKHOM- Ningthoujaa kaangbu-gi ahaanba oina taakhiba yumnaak 4 da amani. Meidingu Sameiraang-gi manaao ibungo Thamanglaang-na Yaaoreima chanu-da Chingsu Koiremba-ga Sarik Leikhamba-ga pok-i. Chingsu Koiremba-na Chinggaangbam chanu-da Khonglaamba-ga Nong-in fabaaga ani pok-i. YENGKHOM haaibasi KHONGLAAMBA-gi chaaron-suron-da taaba yumnaak-ni.

THAANGJAM- thaang saaba hei / thaang saai haaibagi THAANGJAM koubani. makhoisi asengbadi LUWAANG-ni, adubu Luwaang kanaagi chaadaa-naaodaano haaibadi khangdana lei. THAANGJAM-da NONGPOK amasung NONGCHUP HAARAM animaksu pulli.THAANGJAM-da

1. THAANGJAM KHUMUKCHAM
2. THAANGJAM SAMUKCHAM
3. THAANGJAM SANGKHOM
4. THAANGJAM SOYAAM
5. THAANGJAM WAANGKHEM
6. THAANGJAM YAANGSOM
7. THAANGJAM YAAOSOM
8. THAANGJAM YUMPUBAM
9. THAANGJAM YUPAANBAM
10. THAANGJAM YUSAM haaibasu lei. ateisu (Awaangtaabam, Khaataabam, Godarmayum) lei. makhoina tongaan-tongaanba yek-su fang-i.

TAANGJAM-si ANGOM, MOIRAANG, CHENGLEI amasung KHUMAN illi. samna haairabada THAANGJAM asi yek 5 da leibani.

SAGOLSEM- ningthou-gi sagol selli haaibagi SAGOLSEM koukhibani. makhoi asi NINGTHOUJAA (MANGAANG haainasu khangnaba) ni. adum oinamak, kanaagi chaaron-suron-no haaibadi khangdana lei. makhoisi NONGCHUP HAARAM-ni haaina ojaa kharana haaibiramba lei.

THENGGUJAM - thenggu suduna ningthou-gi tou yeikhaai haaibadagi THENGGUJAM (konna Thinggujam) koukhibani. KHUMAN-ni.

Khuman-gi Yoithongaai-na Ngaanuron Kaaireima paannaduna Haaoram Ahan, HAAORAM NINGGOI YAAIMABA amasung Haaoramton pok-i. HAAORAM NINGGOI YAAIMABA-gi chaaron-suronda taaba yumnaak 7 ki manungda THENGGUJAM asisu amani. atei 6 adudi-

2. Pukhrem
3. Faairembam
4. Langlenhanbam
5. Chaandam
6. Taaorem/Tourem
7. Paanggeijam asini.

NGAANGOM - athouba mapu Ngaangomba-gi ming louduna NGAANGOM koukhibani. NINGTHOUJAA-ni, LUWAANG amasung MOIRAANG illi.

Meidingu NAAOTHINGKHONG (663 - 763 AD)-na louba leima maapan (9)-gi manungda Keirunghanbi-na NINGTHOUHAN pok-i. NINGTHOUHAN-gi machaa-masu-singda taaba yumnaak 11-da NGAANGOM asisu amani. ateising adudi-

2. Khumallambam
3. Khoisnaam
4. Singkharaam
5. Laaitonjam
6. Naamoijam
7. Mayaanglambam
8. Naaoroijam
9. Haaodeijam
10. Chaningsenbam
11. Kaangasenbam

KEITHELLAAKPAM ani lei, amana MOIRAANG inba NINGTHOUJAA-ni, aduga amana NINGTHOUJAA inba MOIRAANG-ni.

MOIRAANG inba NINGTHOUJAA: KEITHELLAAKPAM-

KEITHELLAAKPAM asi NINGTHOUJAA-gi ahaanba yumnaak taakhiba 4 gi manungda amani. Meidingu Sameiraang-gi manaao Thamnglaang-na Chingsu Koiremba pok-i, Chingsu Koiremba-na pokpa Nong-in faaba-gi ee-na KEITHELLAAKPAM yumnaak taabani.

NINGTHOUJAA inba MOIRAANG: KEITHELLAAKPAM-

Moiraang ningthou machaa-na Keithel paannei (laak-i) haaiduna MOIRAANG KETHELLAAKPAM SANARUNGBAM koukhibani. MOIRAANG Yoirenba-dagi taakhiba yumnaakk 4 gi manung-da amani.

 Meetei-da MAAIRENBAM amasung MAAIREMBAM (MAAIRAMBAM haainasu khangnaba) ani lei. animak -maairen thaaba houkhi- haaibadagi koukhiba ngaaktani.

MAAIREMBAM-di CHENGLEI haainasu khangnaba SARAANG-LEISAANGTHEM-ni. MAAIRENBAM-na NINGTHOUJAA amasung MOIRAANG-da fangbani.

nakhoi-gi MAAIBAM asina KHUMAN-gi yumnaak taarakpada anisuba oikhibani Donna MaiBam. KHUMAN ningthou oiramba YOITHONGNGAAI (Punsiba Yumoiba-na Ngaanuron Piyaairok paannaduna pokpa)-gi ee-dagi MAAIBAM yumnaak taakhibani. maaiba oi haaiduna MAAIBAM koukhibani.

MAYAANGLAMBAM (Mayaanglampam) haaiba amaga MAYAANGLAMBAM (Mayaanglamfam) haaiba amaga ani leiba thengnei. nakhoigidu karambano haaiba chumna khangba chang-i.

MAYAANGLAMBAM (Mayaanglampam) asina MAYAANG-da LAMBU oi haaibadagi koukhibani aduga MAYAANGLAMBAM (Mayaanglamfam) asina MAYAANG LAMBU oibagi FAM pui haaibagi koukhibani.

MAYAANGLAMBAM (Mayaanglampam) asi Meidingu Naaothingkhong (663-763 AD) na Keirunghanbida pokpa NINGTHOUHAN-gi EE-ni. NINGTHOUJAA-ni. CHENGLEI, KHUMAN amasung ANGOM-su illi.

yumnaak asida NONGCHUP HAARAM-dagisu tinkhiba lei. makhoina KHUMAN yek fangkhi. maaigei amaromdaKhuman Thinggn Likmaaba-na Yoirumlon Mungbileima paannaduna pokpa machaa ibungo 4 gi manungda NINGTHOUKHONG-gi EE-dagi MAYAANGLAMBAM asi oikhibani.

Khuman oiba MAYAANGLAMBAM-ga PU tinnaba atei yumnaak-singdi

1. Akuwaam
2. Amaakcham
3. Ayaam
4. Charoibam
5. Chungkhaam
6. Khoirisumbam asini.
7. Likmaabam
8. Maaibam
9. Maaikuwaam
10. Meitaan Keisangbam
11. Pukhrambam
12. Sinaam
13. Thinggom

HUIDROM asina mapu Tomba Huidormba-gi maming louduna koukhibani. Meidingu Moiraamba (1278-1302 AD) na Usam chanu-da pokpa LOIJAANGAMBA-gi EE-ni, NINGTHOUJAA-ni.

kanaagumba MAYAANGLAMBA ningol amana HUIDROM gi pibaa amada yum paanba paamlabadi chatnabi-na ahaanba/apouba mityengda YEK THOKNEI haaiduna apanba pigani.

adum oinamak, ningol-pibaa ani aduna amana amada yaanajaduna yum paanminnage ninglabadi ei-gi inbox-ta ibirak-u. louna-leinaba yaabagi maram adu khanghanjarakke.

LAAISRAM amasung LAAISOM ani lei. anisi ayaambada chayetnabani, chumna khangba chang-i.

LAAISRAM haaibasi LAAI-ga SAMNEI haaibadagi koukhibani. Khuman IKOP LAANTHABA-na Waangamlon LAAISRAA paannaduna pokpa THONGBU HANBA-gi EE-ni, KHUMAN-ni.

LAAISRAM-ga PU tinnaba atei yumnaak-sing-di-

2. Tourem
3. Amom
4. Tonjam
5. Laaisram Laaikhuram asini.

LAAISOM haaibasina Uchi Laai laatli haaibagi LAAISOM koukhibani. LUWAANG-ni adum oinamak Luwaang kanaagi EE-no haabadi khangdana lei.

ngallingei matamda SARAANGTHEM asi meeyoi kaanglup ama oirammi. makhoigi yumnaak faaoba taaba hourammi.

clan semgatpagi ehou laakkhiba mataangda SARAANGTHEM amasung LEISAANGTHEM asi CHENGLEI haairiba kaangbu asiga punsinnakhi. maram asidagi CHENGLEI-bu SARAANG-LEISAANGTHEM haainasu khangnakhibani.

SARAANG-LEISAANGTHEM-bu SALAAI-LEISAANGTHEM kouba asi laalli.

[Meetei YEK asida Hindu-gi laai khuramba yaadabana maram oiraga YEK-sing asida mayaang-gi GOTTRA amamam pirammi. aduga Hindu chatnarol adu paangthoknarammi.

nakhoi-gi SORAAISAM asidi SARAANGTHEM-ni, konna SARAANG-LEISAANGTHEM haaina khangnaba CHENGLEI oibani. pumnamak-si punsinkhibani. kanaagumbana SALAAI LEISAANGTHEM haaibadu laalli. aduga nakhoi-gi GOTTRA-na Basistha nattraga Bharadwaaj-ni. karamba chatpage haaibadu ahan-sing-da hangnaduna khangdokpa changgani.

aduga KHAA-NGAANBA-gi gottra asisu ahan-sing-ga taanaba chumgani. maramdi Bharadwaaj, Neimish, Basistha, Kousik haairibasida yetsinnaduna leiba thengnei. henna kupthaba waarol-su leiri.]

LEIMAPOKPAM- ningthou-gi leima-bu pok-i/yok-i haaiduna LEIMAPOKPAM koubani. LEIMAYOKPAM haainasu khangnei. NINGTHOUJAA-ni. adum oinamak Ningthoujaa kanaagi chaaron-suron-no haaibadi khangdana lei. (akhangba yaaorabasu taakpirak-u). makhaa taana thijinningaai leiri.

CHANAMBAM-bu CHANAMTHAABAM haainasu khangnei haaina ahal-singna taakpirammi. CHANAMBAM asida CHAANNAMBAM/CHANNAMBAM haaiba amasu lei. chumna khangjinnaba thiba chang-i.

Chanam chaaba hou-i haaiduna CHANAMBAM, Chanam chaanaba thaaba hou-i haaiduna CHANAMTHAABAM amasung meeronduna purakpa meechaa-bu namduna machaani haaibagi CHAANNAMBAM/CHANNAMBAM koubani. makhoi pumnamak Ningthoujaa oina fang-i. adum oinamak, Ningthoujaa kanaa-gi chaarol-no haaibadi khangba ngamdana leiri. thijinningaai leiri.

AHONGBAM- ahong-achaao yaamna tamme haaibagi AHONGBAM koukhibani. KHUMAN-ni.

KEISAAM- naarakta kei saarammi haaibagi KEISAAM koukhibani. MOIRAANG-ni. Meidingu Loiyumba (1074-1122) na Sunu Leima paannaduna Loitongba amasung Fisukong pok-i. Loitongba-na ningthou oi (1122-1150) khi. maram aduna yumnaak taakhide. manaao Fisukong-gi ee-dagi KEISAAM haairiba yumnaak asi taakhibani. Fisukhong-gi ee-dagi taakhiba atei yumnaak-singdi Leichonbam, Faairenbam, Saadokpam, Charoibam asini. KEISAAM-si ANGOM amasung CHENGLEI illi.

OKRAM- OK loinaba lambi semmi haaibadagi OKRAM koukhibani. MOIRAANG-ni. MOIRAANG Yoirenba-gi ee-ni. OKRAM-da OKRAM MAAIRENBAM amasung MOIRAANGTHEM OKRAM haaiba yumnaak lei.

ELAANGBAM- YELLAANG-I (yensaang hekpa/yellang kengoi thiba) haaibadagi YELLAANGBAM koukhibani YELLAANGBAM kourambadagi ELAANGBAM oirakpani. KHAA NGAANBA, CHENGLEI (Saraang Leisaangthem), LUWAANG amasung ANGOM-da leiba uba fang-i.

adum oinamak asengba hourakfam-di CHENGLEI-da tinkhiba LEISAANGTHEM kaangbu-ni. LEISAANGTHEM-gi KAAMU ATONBA-na Yaaoreima chanu paannaduna pokpa machaa-singdagi taakhiba yumnaak 11 da ELAANGBAM asisu amani.

(KAAMU ATONBA haaibasi THAANGYITAAO PUTKHONG TOUPA-na Irem Toibi Leima Luwaang khuba chanu paannaduna pokpa machaa nupaa 3 gi manungda atonbani)

HUIYAAM- hui yaamna loirammi haaibadagi HUIYAAM koukhibani. KHUMAN, MOIRAANG amasung CHENGLEI (SARAANG LEISAANGTHEM) da yumnaak asi leiba uba fang-i.

Meidingu Naaothingkhong haaktak (663-763) ta KABO-dagi thorakpa Hongningkhaaikham-na Heirom Chanu paannaduna pokpa machaa-sing-gi ee-dagi HUIYAAM yumnaak-si taakhibani. (NONGPOK HAARAM-ni haaina lou-i). yumnaak asiga punna taaminnaba atoppa yumnaak amadi SENJAM asini. SENJAM-ga HUIYAAM-gasi PU tinnabani.

HAAOJAM- HAAOJAM, HAAOBAM (Khuman), HAAOBIJAM (Khuman amasung Khaa-Ngaanba), HAAOIBAM (Khuman amasung Moiraang), HAAODEIJAM (Mangaang) haaibasi imaan-imaan maannaba oina tou-i. mayaam-sigi manungdagi amagi samjinba masak oigani HAAOJAM haairibasi.

masi HAAOBIJAM nattraga HAAODEIJAM asigi samjinba masak oigani. ahalsingnadi HAAOBIJAM asiga amattani, HAAOBIJAM-bu HAAOJAM aduga HAAOJAM-bu HAAOBIJAM haaina khangnei haaiba taakpi. adubu anisi amatta oi haaibasida yaanadaba leiriba waafam-na yek maannadaba asini. HAAOBIJAM asi KHUMAN amasung KHAA-NGAANBA-da fang-i. aduga HAAOJAM asina MOIRAANG-ni haairi.

HAAOJAM-gi likhun khangnaba hotnabada meefam kayaa famkhre adubu matou karamna HAAOJAM asi oikhibano haaibadi leppa ngamnakhide. adubu HAAOBIJAM-ga amattani haaina lounakhi. chayetnahouribadi yek tinnaramdaba asini.

masigi oithokpa yaabasi-

1. HAAOBIJAM-gi ahal amana MOIRAANG inkhiba
2. laairik tambagi ming chanbada BI chitthabadagi oikhiba
3. verbal oina chinhaaida HAAOBIJAM haaibada samjinbadagi HAAOJAM haaina taabadagi isinkhiba oigani haaibasini.

HAAOJAM asi HAAOBIJAM-ga hourakfam amattani haairabadi makhoi asigi mapu adu haao-da pirui haaibagi HAAOBIJAM koukhibani. KHUMAN KAAIBI KHURAAM PAAMBA-gi ee-dagi taakhiba yumnaak 4 gi manungda amani.

Saturday 26 October 2013

AMAANGSANG-gi LAAI (OKSAAI) OKNABA

Meetei-gi chatnabi-thaajanabi matung inna AMAANGSANG (latrine)-dasu LAAI ama lei. haairiba LAAI asi oknarurabadi awaafam-da taai. LAAI asi numidaang athengbada khonghaam-khut-haamba changba matam-da maru oina thengnagalli. LAAI asi oknaduna awaafam-da taarabadi akhang-ahei maaiba-na thou touthoklaga tinkoknaba-laaikoknaba yaai.

haairiba LAAI asigi maming kari koubage? akhangba yaaorabadi taakpirak-u.
---
oknadanaba paambei khara-

1. khubaak ahumlak fudoklaga changbigadabani.
2. tin thu-thu sittokpigadabani.
3. mei ama loynabigadabani.
4. hakchaangda fi loynabigadabani.
5. mee ama sanghanbigadabani.

lamhaang-tuhaang-da mafam chaadana khonghaam-khut-haambadasu LAAI asi thengnaba yaai nattraga laairam-tillam thoktuna apanbaoiruba yaai. maram aduna mafam chaadana khonghaambadagisu cheksinbigadabani. mathakkii point-sing asi ningsingbibagi mathakta

6. naapi makaa amatang oirabasu thatlaga thaabigadabani.

AMAANGSANG-gi LAAI oknaduna nattraga lamlakta mafam chaadana khonghaam-khut-haambada laairam-tillam thokluduna awaafamda taabagi thaajanabi asi eikhoi-gi chanabi thaajanabi oina leiri. masidagi cheksinbiyu.

MDC Assam-na paaikhatpa yaaba thabak-sing

-1-
MDC amasung SIVACHING

Cachar-gi Sonai-da leiba SIVACHING (Leihou Leipokching Umanglaai Paangganbagi Khubam) KAABA-gi matam naksillakpa asida MDC (Manipuri Development Council) gi mityeng chingsinjari.

KHUBAM asina lamdam asida Meetei-gi mafam ama yaamna chaaona kallibani. houjikti khubam asigi maru oibadu DIMASA ichin-inaaosingnasu khanglakle. amaromda BENGALI ichin-inaao-singna mapu saajillakpagi mami ama urakli. laaisang saajillakpa, sambal khaajillakpa, so (key) paansillakpanachingba tourakli. Meetei ichin-inaao-singna laai khuramba matamda mayaangdagi so loururaga haangbagi tangaai fadaba laakle.

haairiba matam taanjaa asida puwaari-gi lamaaibu hangatna yenglaga LEIMAREN INDUPRABHA amasung SIVACHING anigi marakta leinariba mari adu khangbaga loynana MANIPURI singga samjinnariba mari adu punna khangminnaba chang-i.

tunglamchattasu masek mangaan naaina pumnamakna khanghounaba KHUBAM asida LEIMAREN INDUPRABHA NINGSING SANGLEN/POTHAASANG ama mafam chaana amasung mamal leina saahouba haaibasi achumba khongthaang oigani haaibasini.

masigidamakta touhanningbadi-

1. MDC-gi member 23 makna handakki IRAAT THOUNI THOURAM asida saruk yaabiba yaai.
2. Leihou Leipokching Umanglaai Ngaaksellup-ka khutsamnaraga KHUBAM asigi maram-da khanna-neinaba (Seminar)gi thouram ama sinbiba yaai.
3. khanna-neinaba aduda waarep khara louhouraga KHUBAM asida LEIMAREN INDUPRABHA NINGSING SANGLEN/POTHAASANG asi saabagii thouraang thabakta onthokpiba yaai.

-2-
MDC amasung WEBSITE

MDC Assam-gi maramda waarol pumnamak kupna yaaoba, matam-matam-gi paaikhatpa thabak thouram-sing update touba masaagi website ama leihanba yaai. website aduna houkhiba, oiriba amasung laakkadaba thabak thouramsing pumnamak khanghangani.

Website haangbana transparency ama meeyaamda uhanba ngamgani. MDC-na kari-kari kadaai-kadaaida touribage haaibasi meeyaamnasu sarkaar-nasu khangningbani. masaagi wbsite ama leihanduna thabak touba haaibasi plus point amasuni.

website adu English amadi Manipuri version anida fanghanbiba yaai. maduda news item-sing, photo-sing, video record-sing amadi matam-matamgi notification-sing upload toubiba yaai. masigi mathakta MDC-dagi mateng paambasingna online-da apply tounaba maram sinbibaga loinana public feedback ama piraknaba column amasu thabiba yaai.

upload tourakpa photo, video amasung report-sing adugi makhaada comment pifam thambibasu yaai. maduna MDC-gi thabakta henna mit naakong oihanba ngamgani. MDC-na member-sing-gi khutthaangda meeyaam-ga samnabada website asina henna mateng oigani haaibasini.

website haangbana MDC-gi chaaokhat lamdaang-gi khongchat-ta anouba khuningthek amasu oigani haaibasi achetpa thaajabani.

-3-
MDC amasung TRANSPORTATION

transportation-gi maaigeidasu MDC-na mityeng changba yaai. heeram asida makhaagi mityengsing asi pukning chingsinba yaai-

1. zone 23 gi village level-da Rixo/riksha 2/2 (ani-ani) member 23 gi khutthaangda fanghanbiba yaai. chahi khuding-gi 23 X 2 = 46 touduna fanghanbiba yaai.

2. zone 23 gi member 23 gi khutthaangda Auto Rixo/riksha 1 mam fanghanbiba yaai. chahi khuding-gi 23 X 1 = 23 touduna fanghanbiba yaai.

3. Meetei pungna taaba town-sing samjinnanaba four wheeler (Winger/Traveler) 4/4 chahi khuding-gi chelhanbiba yaai. Baraak tampaakta SILCHAR/ HAILAKANDI/ KARIMGANJ na mapung oihallaga samjinnaba yaaba town kharadi

3.a. Patherkandi - Karimganj
3.b. Lala - Hailakandi
3.c. Dhwarbon - Lala - Hailakandi
3.d. Joypur - Silchar.
3.e. Binnakandi - Sonai - Silchar.
3.f. Sonai - Silchar.
3.g. Amraghat - Silchar.
3.h. Bhaga - Silchar.
3.i. Dhawarban - Silchar.
3.j. Lakhipur - Silchar asinachingba

matou asumna Brahmaputra tampaakkisu.

4. SILCHAR, HAILAKANDI, KARIMGANJ samjinnaba

5. SILCHAR dagi GUWAHATI chenba gaari 2 (ani)

thouraang asina meeyoi kayaa amabu senthok lambi leihanbata nattana MDC-gi annual income amasu chaang naaina fanghanba ngamgani. masina MDC-gi afaba mingchat-su purakpa ngambata nattana Assam-da masigi existence asigi afaba mamal amasu oigani. masigidamak member amana mapung oina yengsinbasu chumgani. heeram-sida MDC-gi member-singna Assam-gi transport minister-gasu famminnaduna kok chungsinnaba yaai.

-4-
MDC amasung EDUCATION

EDUCATION-gi maaigeida mityeng changba haaibasi MDC-gi achouba agenda amani. heeram asida makhaagi mityengsing asi pukning chingsinba yaai-

1. LP (class IV) loirakpa, ME (class VII) loirakpa, High School (class X) loirakpa asida Assam apumbagi oina MANIPURI MEDIUM-da tamba maheiroising-gi CHAANGYENG ama paangthoklaga MDCgi EDUCATIONAL SCHOLARSHIP pibiba yaai.

2. MDCgi EDUCATIONAL SCHOLARSHIP adu chahi khuding-gi oina chaangyeng paangthokpiraga chaaoraakna makhaada lepthoklaba masak asida fanghanbiba yaai-

2.1. LP (class IV) loirakpa- maheiroi 100, Scholarship amount Rs 500/ per month for maximum three years (chahi amagi total amount- 100 X 500 X 12 = Rs. 6,00,000)

2.2. ME (class VII) loirakpa- maheiroi 75, Scholarship amount Rs 750/ per month for maximum three years (chahi amagi total amount- 75 X 750 X 12 = Rs. 6,75,000)

2.3. High School (class X) loirakpa- maheiroi 50, Scholarship amount Rs 100/ per month for maximum two years (chahi amagi total amount- 50 X 1000 X 12 = Rs. 6,00,000)

MDCgi EDUCATIONAL SCHOLARSHIP-kidamak chahi amagi kaaithokkadaba apunba senfam Rs. 18,75,000/ oigani. masina thangnaba chahi chahisingda amount asi chahi ahum faaoba nansillakpagi apunba senfamna tung koiba budjet oigani.

3. masigidamak MDC-gi member 1 (ama) nattraga amadagi henbana semba team amana MANIPURI MEDIUM-gi school (LP, ME, HS) gi ojaa makok-singbu baarton touduna punna famminnaraga SCHEME asigidamak waa lepthokminnaba yaai. ojaa makok-singna makhoigi school-singdagi teacher representative amamam thaabiraktuna COMMITTEE ama semlaga chahi khuding-gi matam chaana paangthokpiba yaai.

mataang asida MDC-na students organisation-singbusu loinaduna chatminnaba yaai. (ei-gi lanaai mityeng-da - Assam-da MANIPURI EDUCATION SOCIETY ama leiba chumgani haaibasini).

4. maai paaklaba maheiroi-singna masaa-masaagi personal account amamam haanghallaga bank-ki khutthaang-da money transfer touduna thaa khuding-gi chaang naaina SCHOLARSHIP fanghanbiba yaai. masigidamak contractual basis-ta meeyoi amabu appoint touduna account-ki thabakta mateng paanghanbasu yaai.

5. masigi makhaa taaba scholarship-ti intellectual-sing-gi oiba apunba workshop ama touraga famminnaduna lepthokminnaba changgani.

6. fibham-gi makhaa ponna angaang 5/5/3-gumbadi SPECIAL CATEGORY da thamlaga fanghanbibasu yaai.

asumna toubana MDC-gi thabakta henna mingchat purakpada nattana MANIPURI MEDIUM hinggathannabagi lambidasu MDC-na sougatpa adu mayek sengna uhanba ngamgani. asumna scholarship fanghanba asina mamaaron-da laairik tambada henna thawaai yaaonarakpada nattana masen-gi marakta hendaannaningbagi waakhal-su mamal leina yakaaihallakpa yaai. afaba tambiba amasu soidana oigani ning-i.

***angaangsingna makhoigi school exam-da fanglakpa mark-ta yumfam oiraga SCHOLARSHIP pinabagi firep louroi. SCHOLARSHIP asigidamak singadaba CHAANGYENG aduda fangba mark-ta lepkani.

-5-
MDC-gi FOUNDATION DAY amasung SKILL DEVELOPMENT PROGRAMME-gi trainee-sing

SKILL DEVELOPMENT PROGRAMME-gi trainee-singgi punsi hingnaba lambi

January-gi taang 27 (27-01-2011-da thokpa Assam leingaak-ki notification amada MDC asi leiba houkhibani) asi MDC-gi FOUNDATION DAY oina paangthokpigadabani. numit asibu MANGAAL-gi NUMIT/MANIPURI NUMIT (.../atoppa ming oirabasu yaai) haaina ningsing thouram paangthokpiba yaai.

NUMIT asigi maangoinana SKILL DEVELOPMENT PROGRAMME-da saruk yaariba trainee-sing-gi oiba EXHIBITION paangthokpiduna TAILORING amasung ELECTRONICS-ki oiba potthok-sing meeyaamda uhanbigadabani. chahi khudinggi mafam hong-hongduna paangthokpiba yaai.

EXHIBITION aduda utlabasingdagi khwaaidagi cheksinna amasung creative oibaga loinana masaagi tumlamchat ama semjanabagi thouraang paaikhatcharaba meeyoi 15 (discipline 3-gi mee 5/5) khangatpiraga lupaa laakh amamam-gi investment amount amamam fanghanbiba yaai. haairiba senfam asina trainee-sing adu marannaai nattraga group-ki oina senthok lambi ama semgatchaba ngamgani. (atei subsidy-gi waafam-su lepnaba yaai) haairiba senfam asi interest amatta yaaodana chahi 3 (ahum) da singgathannaba lambi sinbibasu yaai. param chumna singdoklabasingda ahenba senfam amuk hanna fanghannabagi khudong chaaba fanghanbibasu yaai.

haairiba senfam asi MDC-gii FOUNDATION DAY thouram khuding-gi fanghanbiduna chahi khuding-gi meeyoi 15/15-da hingnaba punsi lambi pinabiba yaai.

FOUNDATION DAY asida MDC-gi chahi-gi achievement-sing yaaoba report-sing leibaak meeyaam punna member 23 dagi fangminnaba yaai. thouram pareng kayaa yaaona mamal leiba mawongda haraao-tayaambaga loinana paangthokminnaba yaai. numt asida tung-gi prospect khara ama khanghanbaga loinana social body kayaa amagi thoudaang-su punsinminnaba yaai.

-6-
MDC amasung SAANNA-KHOTNABA

MDC Assam-na state asida leiriba Manipuri-sing-gi SAANNA-KHOTNABA (SPORTS)-bu yokkhatpiba yaai. heeram asi MDC Assam-gi agenda amasuni. yokkhatpa matamda TRADITIONAL amasung MODERN animak-ta mityeng thambasu yaai.

TRADITIONAL-da
KAANG (kaangpaak amasung kaangtharo), MUKNAA asinachingba

MODERN-da event ahum-da mityeng thamba yaai
1. Individual event-sing
Lamjen (makhal khudingmak), chenjong, waangna chongbi, taa langbi, nung langbi, discuss langbi, iroibi, ten kaappi, boxing, cycling, fencing, Judo, arumba thaanggatpi, Triathlon, Wrestling asinachingba
2. double event-sing
carom, badminton asinachingba
3. Group event-sing
football, volleyball, sepak takraw, handball, basket ball, water polo asinachingba

haairibasing asi paangthokpa ngamnanaba MDC-na-

1. saanna-khotnababu sougatpa nattraga saanna-khotnabaga mari leinaba LUP-sing haanna khandoknabagi survey ama paaikhatpiba yaai.
2. LUP pumnamak adudagi khwaaidagi mapung oiba 3 nattraga 5 loukhatpiba yaai.
3. haairiba lup 3-5 aduna lamjingba MANIPURI SPORTS ACADEMY ama sembiba yaai.
4. khangatlaba lup 3-5 aduna yumbu oiraga chahi khuding-gi MANIPURI SPORTS MEET paangthokpiba yaai.
5. MDC-gi CHAIRMAN yaaodana atoppa member 22 gi team 11 (member 2/2 na team amamam-gi manager oiba) puthokpiba yaai.
6. asumna hendaannabada makok-mathang taarabasingbu District amasung State level-da saannaba yaanaba sinbiba yaai.
7. makhoigi tunglamchat sembiba oina DSA-sing amasung SAI complex-ta ming chanbibagi thabak paaikhatpiba yaai.

matou asumna Assam-da Manipuri Sports asi chaaokhathanba yaai.

-7-
MDC amasung MANIPURI CULTURE

MDC Assam-na state asida leiriba Manipuri-sing-gi NAAT-ki oiba performing Arts-bu yokkhatpiba yaai. heeram asi MDC Assam-gi agenda amasuni. yokkhatpa matamda tongaan-tongaanba mityeng kayaamarom thambibasu yaai.

thouraang asigidamak

1. survey ama paangthoktuna Manipuri Culture-ga mari leina performing Arts yokkhatpada pukning changba LUP-sing khangdokpiba yaai.

2. sarkaar-gi nattraga lanaai-gi oiba LUP/Institute/Academi-sing mayaam-gi maraktagi akhannana maangjin thaaba 5 rom khanggatpiraga atei LUP-singbuna tung ilhallaga MANIPURI CULTURAL FORUM ama semba yaai.

3. FORUM asi LUP-singgi member-singna semgadabani.

4. FORUM asigi khutthaang-da khanggatlaba akhannaba LUP 5 adugi amamam-ga chahi khuding-gi on-onduna khutsamnaraga MANIPURI CULTURAL FESTIVAL sinbiduna culture-gi performing arts-ta thawaai yaaojaribasingbu maaiyon chumna khangatpiba yaai.

5. FORUM asigi khutthaangda chahi khuding-gi oina saknaairamba ahal oiraba kalaakaar 10/10 khangatpiraga ikaai khumnaba utpa citation, momento-ga loinana senfam amagi pension (yaamdrabada Rs. 1000/ per month) thaa-thaagi fanghanbiba yaai. masigidamak masaagi chahisu lepthoknaba yaai.

6. FORUM asina Assam-da thawaai yaaona paangthokliba performing arts-ki tongaan-tongaanba masak-sing khangdoknaba workshop ama paangthokpiba yaai. aduga MDC-na sougatkadaba event/item sing khangatpiba yaai.

7. MDC-na khangatlaba item-sing adu khangatlaba LUP/Academi/Institute-ki khutthaangda tambinaba sinba yaai.

8. Manipuri pungna taaba mafamsingda Auditorium amamam leihanbiba yaai. henna chaaoba auditorium leihannabagidamak Assam sarkaar-gi mari leinaba authority-ga famminnaduna kok chungsinminnaba yaai.

asumna Assam-gi MANIPURI CULTURE-gi masak asi MDC-gi khutthaangda chaaokhathanba yaai.

-8-
MDC amasung MANIPURI SAAHITYA

MDC Assam-na state asida leiriba Manipuri-sing-gi SAAHITYA toubasingbu manaa-mathum pibiduna ikaai khumnaba utpiba yaai. heeram asida khanna-neinabagi thouram-su Khorirol Lup-sing-ga khutsamnabiraga paangthokpiba yaai. Khorirol Lup-singna thouram paangthoknaba senfam kaaithokpiba yaai. heeramsida thabak paaikhatlakpa matamda tongaan-tongaanba mityeng kayaamarom thambibasu yaai.

thouraang asigidamak

1. Assam-da leiba Manipuri Khorirol Lup pumnamakki President Secretary-bu paao faaonaraga mafam amada punna famminnabiba yaai.

2. famminnaba aduda MANIPURI SAAHITYA AKADEMI ama sembiba yaai.

3. ACADEMI asi MDC-gi member yaaona LUP-singgi member-singna pullaga semgadabani.

4. ACADEMI asigi khutthaang-da chahi khuding-gi laairik ani/ani khangatpiraga lupaa lising yaangkhei (50,000) ga konnaba manaa pibiba yaai.

5. Khorirol Lup-sing asina fongliba chefongsing-da tengbaangsel oina chahi-gi lupaa lising taraa (10,000) gi senthang pibiba yaai.

6. Khorirol Lup-singna paangthokpa Conference-singda lupaa lising kunmangaa-dagi yaangkhei (25,000 - 50,000) faaoba mateng paangbiba yaai.

7. chahi amada khangatlaba Khorirol Lup amaga (sinna-sinnana) khutsamnaraga MDC masaamakna SAAHITYA-gi meefamlen ama sinbiba yaai. meefamlen asida MDC-na ACADEMI-gi khutthaangda khangatlaba manaa-mathum amasung UPAADHI-sing yenthokpiba yaai.

8. UPAADHI-sing asi akaknaba criteria khara thamlaga pibiba yaai.

9. ayibasingna laairik fongbada changkhiba senfam-gi tangkhaai amamam fonglaba matungda chaading yenglaga mateng paangba oina khangatlaba laairik kharada grant pibiba yaai.

asumna Assam-gi MANIPURI SAAHITYA, SAAHITYAKAAR amasung SAAHITYA-gi LUP-singbu MDC-gi khutthaangda chaaokhathanba yaai.

MERAA THAAOMEI

nongmagi manungda YAACHANGLAKPA matam asina khwaaidagi henna tin-kaang kalli. Matou adugumna chahi amagi manungda MERAA thaa asina khwaaidagi henna TIN-KAANG kanba thaa oi.

YAACHANGLAKPA matamda laai thaaomei thaanduna TIN KAANG kanbadagi oirakpa yaaba khudong thibadagi kanjanaba hotnabagum MERAA thaa-da MERAA THAAOMEI thaanba asisu TIN KAANG kanbagi oirakpa yaaba amaang-ataadagi kanjanaba cultural semantics loinaba waariga kannana paankhatpani.

MERAA thaa asi chahi amagi manunga khwaaidagi henna TIN KAANG kanba thaa-ni haaibasi thaajaba ngamdabasingna handak MERAA thaa asida hakthengnana experience loubihouba yaai.


handak anouba info amagi matung inna-

1. MERAA THAAOMEI thaanbagi concept asi Manipur-da Hinu laaining changsillaklaba matungdagi chatnarakpani.

2. mapung oina MERAA WAAFUKPA numitta saannaba MAHAARAAS asida thaanba thaaomei-gi mangaal-da paaisillakpa TIN-KAANG-gi chaang hanthahnnaba maangjounana thaa amaromdagi yumthong khudingda meiraa thaalhanbani haairi.

WORD COIN tousi, chaanaba waahei haaisi: HISTORY

1. abdication- ফম্বাল শিন্নবা
2. accession- ফম্বাল কাবা
3. agreement- য়ান-চে
4. Chronicle- কুম্বাবা
5. colony- লোইলম
6. coronation- ফম্বাল তোংবা
7. crown- লূহূপ
8. defend- লান ঙাকপা
9. era- চক
10. exile- লোই থাবা
11. expedition- লান নাবা
12. fort- লানবন
13. foreigner- মীতোপ মীয়ানচা
14. fugitive- লানজেনবা মী
15. History- পুৱারী
16. immigrant- মীতোপ চঙশিল্লকপা
17. indigenous- য়েলহৌমী
18. missionary- লাইনীং শন্দোকপা মী
19. moat- থাঙ্গপাত
20. palace- কোনুং
21.    period- মতম
22.    rebellion- লালহৌবা
23.    retreat- লান থৈবা
24.    throne- ফম্বাল
25.    treaty- য়ান-ৱারোল
26.    tribute- লোইপোত হাবা
27.    usurpation- ফম্বাল মুনবা
28.    war captive- লানফা

adom-gi paaotaak taraamna okchari.

MERAA HOU-CHONGBA

MERAA HOU-CHONGBA (মেরা হৌ-চোংবা) haaibasi MERAA HAAO-CHONGBA (মেরা হাও-চোংবা) haaibasidagi laakpani.

thaaina ningthou paallingeida- kum khudinggi MERAA thaa-da MANIPUR-gi chingda leiba chingmee HAAO-singna Meetei ningthou-da maaiyok thaanaba maagi-maagi khun-da thokpa pot-chei puduna chahi-gi loipot kaaba laaklaga sanaa konungda chingmee HAAO-singna kummei tou-i, ningthou-na makhoida pija-pithak tou-i, chingmee-singna makhoigi haraaobagi kummei chong-fanduna utli, sanaa maangda makhoi-makhoigi touba ngamba matiksu uttuna kummei tou-i, masibu HAAO-CHONGBA haaina khangnei.

-HAAO CHONGBAGI MASIN

Tuesday 1 October 2013

Meeteiron-da YAANSIN KAANGLON-gi khangna-waahei pukei

(CHEMISTRY-gi MANIPURI GLOSSARY)

handak (24 dagi 30-09-2013 faaoba) YAANSIN KAANLON (Chemistry) gi khangna-waahei pukei sembagi workshop ama Mysore-gi CIIL-da NTM-na sinduna paangthokkhi. workshop adudagi khara henna Meeteiron-da naksinnaraba waahei 150 khak loukhatchari. adom khwaa-gi paaotaak loujanabagidamak upload toujari.

  1.  
Absorption
চূপশিনবা
  1.  
Abstraction
চিংথোকপা
  1.  
Acceleration
মায়য়োন খোঙজেল ওন্ন-চাং
  1.  
Accentric
মীমান্নদবা
  1.  
Accessory
অচঙপোত
  1.  
Agent
থোকহনপোত
  1.  
Alternative current
ওন্থোক-ওনশিন ঈচেল
  1.  
Analysis
নৈনরোল
  1.  
Apparatus
চাংয়েং খূতসূ
  1.  
Argentums
লূপা
  1.  
Arrangement
শীন্দোক-শীনজিন
  1.  
Average
চাংচত
  1.  
Binding
ফাজিল্লোন
  1.  
Bond
লীপুন
  1.  
Burner
মৈরী কোঞ্জিন
  1.  
By product
লোয়ন-পোত্থোক
  1.  
Catalyst
থৌবাংপোত
  1.  
Chemical
য়ান্ন-হীদাক
  1.  
Chemical reagent
য়ান্ন-হীদাকপোত
  1.  
Chemistry
য়ানশিন কাঙলোন
  1.  
Circle
অকোয়বা
  1.  
Component
মচাক
  1.  
Composition
মচল
  1.  
Compound
পোততিন
  1.  
Concentration
অকুংচাং
  1.  
Concept
াপু
  1.  
Condenser
ঈংথহনপোত
  1.  
Conduction
মৈশা পুবা
  1.  
Conductor
চতহনপোত
  1.  
Configuration
শীন্দোক-ওঙ
  1.  
Course
লম্বী
  1.  
Crystal
মক্রেং
  1.  
Cycle
মকোয়
  1.  
Damped
তপথহাই
  1.  
Data
অফং মচাক
  1.  
Deactivity
শোন্থহনবা
  1.  
Deaerate
নুংশিত লৌথোকপা
  1.  
Decantation
চিথোকপা
  1.  
Demixing
য়ানশিন্নহন্দবা
  1.  
Densimeter
অকুং-অথা ওন্ন-খূতসূ
  1.  
Density
অকুং-অথা, কূং-থা
  1.  
Deposition
পৈখতপা
  1.  
Diagram
শকঊত
  1.  
Dialyse
চুমথোকপা
  1.  
Digester
তুমহন্নপোত, তুমহনপোত
  1.  
Direct current
চুমদ্রিং ঈচেল
  1.  
Disiloxane
মহীক হাতন-সাপোন
  1.  
Dismantle
শীদোকপা
  1.  
effect
মহয়, ফল
  1.  
Electric
অয়াঙমৈ
  1.  
Electrolyte
অয়াঙমৈ চতঙম পোততিন
  1.  
Energy
মতিং
  1.  
Equation
মান্নহন মরী
  1.  
Equilibrium
মান্ন-ফীবম
  1.  
Equivalent
তীকমান্নবা
  1.  
Exhauster
থাদোকফম
  1.  
Food poison
য়েম্মৌনবা
  1.  
Force
শাফূ
  1.  
Formula
শমজিনঊত
  1.  
Fuel
শীং
  1.  
Furnace
মৈফম
  1.  
Gas
মনিল
  1.  
Gravity
অচিং শাফূ
  1.  
High temperature
অশা চাং
  1.  
Homogenous
চাং মান্নপোত, চাং মান্নবা
  1.  
Hypothesis
খোঙহৌ াখল
  1.  
Impurity
শেংদ-পোতয়ান
  1.  
Kiln
লৈরঙ
  1.  
Laboratory
চাংয়েংশঙ
  1.  
Law
চুম্ল-পথাপ
  1.  
Limit
পনখৈ
  1.  
Low temperature
অঈং চাং
  1.  
Lower limit
খাখৈ
  1.  
Magnet
য়োতচাবী
  1.  
Magnify
চাউথোকহনবা
  1.  
Magnitude
অচৌ-অপীক চাং
  1.  
Mass
পোতচাকচাং
  1.  
Material
পোতচাক
  1.  
Mechanism
কাঙলম
  1.  
Method
থৌদৌ
  1.  
Mixture
পোতয়ান
  1.  
Model
শকওং, মওং
  1.  
Momentum
মতীং
  1.  
Motion
লেঙবা
  1.  
Mould
উফম
  1.  
Negative
অখাই
  1.  
Non catalyst
থৌবাংদবা
  1.  
Non conductor
চতহনঙমদপোত
  1.  
Oven
লৈরঙ
  1.  
Pair
পূংবা
  1.  
Parameter
শকতাক মচাক
  1.  
Pendulum
য়ান্নহাই
  1.  
Pesticide
তীলহাত হীদাক
  1.  
Pipe
তোংজৈ
  1.  
Point
তাংকক, কূপনম
  1.  
Poison
হূ
  1.  
Positive
অতিন
  1.  
Postulate
শাগত মচাক
  1.  
Powder
মকূপ
  1.  
Power
তৌঙম্বা
  1.  
Practical
চাংয়েং থবক, থবক্তা ঊতপা, থবক্না ঊতপা
  1.  
Precipitation
মপং থোকহনবা
  1.  
Principle
কাঙলোন
  1.  
Problem
অরু
  1.  
Procedure
থৌওং পরেং
  1.  
Process
থৌওং
  1.  
Product
পোত্থোক
  1.  
Property
মগুণ
  1.  
Pungent
অহাবা
  1.  
Ratio
চাংদম শরুক
  1.  
Reactant
হোংনপোত
  1.  
Reaction
হোংন-থৌওং
  1.  
Reagent
হোংহনপোত
  1.  
Residue
লেমহৌপোত
  1.  
Ring
চগো
  1.  
Rule
চতন-পথাপ
  1.  
Salt
থুম
  1.  
Scale
চাংওন লমজৈ, নাপচৈ
  1.  
Section
শরুক
  1.  
Sediment
ফমথপোত
  1.  
Semi conductor
খরা চতহনপোত
  1.  
Solid
মপং
  1.  
Soluble
তুম্বা য়াবা
  1.  
Solute
অতুম্পোত, তুম্লপোত
  1.  
Solution
তুম্নরপোত
  1.  
Solvent
তুমহনপোত
  1.  
Spectrum
মচুথেল
  1.  
Speed
খোঙজেল, খোঙয়াং
  1.  
Stable
তংতাপোত
  1.  
Structure
কয়াত শকওঙ, কয়াত শাগতলোন, শাবান
  1.  
Substrate
চাংয়েংপোত
  1.  
Symbol
খঙন-খূদম
  1.  
Synthesis
শুংগতপা
  1.  
Technical
শিল্লম নাইবা
  1.  
Technician
শিল্লম্লোয়
  1.  
Technique
শিল্লম
  1.  
Technology
শিনসারোল
  1.  
Temperature
অঈং-অশা
  1.  
Term
খঙন-াহৈ
  1.  
Theory
শাগতলোন, াখল্লোন
  1.  
Toxic
য়েনথৈনবা
  1.  
Tube
উতোং
  1.  
Unit
খূজিং
  1.  
Upper limit
থকখৈ
  1.  
Valency
পূনঙম
  1.  
Value
মচাং
  1.  
Velocity
মায়য়োন খোঙজেন
  1.  
Viscosity
নঙবা
  1.  
Volume
অকনফম
  1.  
Waste
হুন্দোকখাক

adom khwaai-gi paaotaak-paaomen adu ei-gi inbox ta nattraga status asigi makhaada comment oina fanghanbiyu.

houdokpa numit

loisinba numit

numidaang-gi chaaklen