Friday 14 December 2012

NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-da BISHUPRIYA ISSUE: mityeng ama

MAHAASABHAA-gi President amasung General Secretary
-(1)-

1934, May-gi taang 30, Iraai numit, Sanaa konung Rajmandal-gi anouba maandop-ta Manipur-gi ningthou iningthou Churachand Maharaj yaaona famkhiba NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-gi ahaanba meefamlen-da loukhiba 5 suba resolution-da makhaa-gi asumna i-

NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA-na Surma Valley-da MEITEI, BISHNUPRIYA haaina ani khaaiduna yaamna nungaainadare haaiba taabada yaamna waare. Asigumba bhaab asi Manipuri pumnamakki houfam Manipur-dadi leite. Maram aduna Surma Valley-gi Manipuri pumnamakpu bhaab asi leitanaba haairi. Aduga khutpu animakki Government-ta pinakhibada MEITEI, BISHNUPRIYA ani khaaibagi waa amasung ani asi nungaainadabagi bhaab yaaoba saruk makhei louthok-u haaina lepnare.

Prastaab touba:- Srijukta Ibungohal Singh, BL
Samarthan touba:- Srijukta Pishak Singh, BA


NEINABA:-

1. NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA asi Prabhaasi (Manipur-da leiba Manipuri) amasung Bideshi (Manipur-gi mapaanda leiba Manipuri) pumnamakna amatta oiba naarekpe amagi makhaada punna leiminnanaba semkhibani. Manipuri khudingmak Manipur-gi ningthou-gi machaa-manaai oina sanaa mityeng khaada leijaba adusu yaaoribani.

2. MEITEI (matamsida MEITEI haaibasi pannarammi) amasung BISHNUPRIYA haaibasi furup ani oina louramde, animak MANIPURI oina leiminnaramba uba fang-i.

3. Surma valley haaibasi houjikki Baraak tampaak amasung Sylhet asina pullaga oirambani. Ningtamlaba matungda Sylhet-na Bangladesh-ta chatkhibani aduga lemhouba saruk asina Assam-gi saruk oina leihoubani. Surma valley haaibasina khanghanninglibasi Baraak amasung Sylhet-na punba lam adubuni.

4. 1934 asiwaaida ahaanba oina MANIPURI jaati-gi manungda chingkhaainaba asi leire haaiba khangba ngammi. chingkhaainaba asidagi MEITEI amasung BISHNUPRIYAA haaiba saktam ani asi chongthorakpani. Adubu asumna saktam ani chongthorakpasi MAHAASABHAA-na paamlamde.

Houjik laakliba waahang-di, kari waathoktagi MANIPURI jaati-gi manungda kaanglup ani asi nungaainaraktabano haaibasini. Ing 1930 dagi 1934 faaobagi manungda Surma valley-gi kari leikaaida kari thoudok thokkhibage haaibasini.
maru oiba maram adudi-
ing 1932, March 31 da Assam sarkaar (British Government’s Franchise Committee)-na thokpa notification amada 'Manipuri asi Tribal-ni' haaina irakkhi. waarol asigi maaiyokta Bishnupriyaa amasung Meetei animakna lepminnaduna waafam khara mari leinaba authority-da khanghannabagidamak 1932 gi June 12, Silchar Tarapur-da SURMAA VALLEY MANIPURI ASSOCIATION semduna waarol adugi maaiyokta leppada yaanarammi.
LUP asina MANIPURI asi Brabubaahan-gi machaa-masu-singni, Aryan-ni VARNA HINDU (High class Hindu) ni haainanaba sem saakhi. mataang asida Mahendra kumar Sinha BA BT na itihaas-ki oiba waarol kayaa fongdoktuna thamkhi. adubu thangnaba meefam September 25, 1932, Ambikapatti-da famkhiba meefam-da MEETEI amatta saruk yaaramde. masidagi waakhallon-da chingkhaainaraktuna tokhaai taananabagi maram oikhibani. matam asida maaigei animakna masaa-masaagi akhangba iduna fongdoknakhiba aduna achouba marei ama oinaraktuna intellectual circle-gi thaakta chingkhaainaba asi mapaanggal kanna leikhi.
Meetei-gi mityeng-da Bishnupriya asi khara hanthaba thaakta yengbirammi. hanthaba thaakki mee-singni haaina khalliba Bishnupriya-sing asina matamduda laairik-laaisu heiba amasung khunaai-gi thabak ayaambada maangjil thaarammi. adumna heeram ayaambada akhang-ahei oirakpa amasung maangjin thaarakpana Meetei-na makhoigi tung inbagi mawongda leirakpadu paamlaktaba matou utpa thengnei. masidagi usittaba uttuna khumit-khudaangdagi houba machaa oina meehouron puthoktuna ngaangbibadagi makhoi soklaba laairik heiba-singna asaaoba fongdoraktuna tokhaai taabagi waakhallon adu mayol chongkhibani.
NB: 1933 gi September 30 dagina October 1 faaobada Patherkandi-da famkhiba Surma Valley Manipuri Association-gi ahaanba meefam-da Association asibu ming onduna NIKHIL BISHNUPRIYA MANIPURI MAHAASABHAA asi semkhi. asumna tokhaai taanarakpagi masak urakpa asidagi Manipur-da ing 1934 da NIKHIL HINDU MANIPURI MAHAASABHAA semduna pumnamakpu amatta oiba banner amagi makhaada thamnaba hotnarambani. maram adunasu anisuba adhibesan adu Silchar Tarapur-da sinkhibani. ningthou masaamak khonglengbirakkhibani.

5. CHAHI TARET KHUNTAAKPA (1819-1826) dagi 1930 faaobada punna chahi 110 henbasi Surma valley-da leiba MEITEI amasung BISHNUPRIYAna punna MANIPURI oina leiminnarambani. Chahi 100 henna Surma valley-da amatta oina leiminnaraklaba matungda ahaanba oina tokhaai taabagi waathok leibaak ningthou younarakkhiba asi 1930gi ahaanba saruk asidani.

6. asigumba waathok asi MANIPUR-da leikhide. (houjiksu leite). Aduga thokkhriba waathok asigi mamaangda Surma valley-dasu leiramde.

7. MAHAASABHAAna nungaainadriba ani asi amatta oina punsinnabagi apaamba fongdok-i.

-(2)-

1936, January 30, Silchar Tarapur-da famkhiba anisuba meefamlen-da Sabhaapati oibikhiba Iningthou Churachand mahaaraj-na fongdokpikhiba waafaongda panbirammi-

‘… nungaaitabadi – Surma valley-da Manipurising-gi pukning tinnadabagi paksha animakna punna famminnadabasitadi ei nungaaite, MAHAASABHAA-dadi punna thabak touminnarani haaina ning-i.’

NEINABA:-

8. Iningthou Churacahnd-gi mityengda MEETEI amasung BISHNUPRIYA asi amattani amasung makhoi MANIPURI-ni.

9. MANIPURI oina leiminnaba furup masen punna famminnadaba asida ingthou-gi sanaa pukning-da faaoba nungaaitabadu fongdok-i.

10. MAHAASABHAA asidi MANIPURI meepum khudingmakkini, maram aduna maaigei animakna punna saruk yaaminnaba asi iningthou-gi apaambani.

-(3)-

Meefamlen asigi General Secretary-gi report piraduna Hijam Irabot-na asumna haai-

‘MAHAASABHAA-gi ahaanba adhibesan-gi 5 suba resolution-gi maramda 1935 ing 1 la December-da Silchar Government High School-da Surma valley-gi Meetei, Bishnupriya Tinnaba meeting-gi resolution copy ama Silchar-dagi Asst General Secretary-na Karyakari Committee-gi approval-gidamak thaarak-i. taang 8-12-1935 ingda haraao nungaai uttuna resolution ama pass touduna resolution adu Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA-da Asst General Secretary-gi through-da copy thaakhi. Thuna amadi thindana kaangbu animakna paao fangle amasung khangle haaina ning-i, maramdi 20-12-1935 ingda Karyakari samitee famduna Karyakari samitee amasung abhyarthana samitee-da sadasya co-op touduna resolution ama thaarak-i. Resolution adu MAHAASABHAA-gi 1 m adhibesan-gi resolution no 22 suba matung inna khara kaaibana quorum suna committee famnaba laairik hanjakhi. Asigi mathangda Srijut Manipureshwar Mahaaraaj-gi sanaa charan-da laairik ama Surma valley Bishnupriya Ichin-inaaosong-gi paksha-dagi katlak-i. laairik asi sanaa khutna taang 17-1-1935 ing-da pithokpirammi. Adugi maramda 1-12-1935 ing-gi resolution chatnadaba oiba yaaroi haaibanachingba marol hanjakhi. Maru oiba ei-gi waakhal-da Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ani nungaainadanabagi maram MAHAASABHAA natte, jaatigi inba Hindu Manipuri-na yaaobada athingba leitaba MAHAASABHAA asida asigi mathakta amuk Silchar-da famba matam asidadi MEITEI BISHNUPRIYA mamaangda MAHAASABHAA-gi sadasya oiramdabasu oiduna jaati-gi chaaokhatnabagi maramda hotnaramgadra haaina ningjarambani. Adumak thoktrabasu Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ichin-inaao-na CHAANNARE haaiba waahei asi makhei taabadasu Manipuri jaati-gi manungda amatta oibagi nungsibagi thouri-na pullakle haaina khanbada nungaaijei.'

NEINABA:-

11. MAHAASABHAAna waalepnakhiba matung inna 1-12-1935 Silchar Government High School-da Surma valley-gi Meetei anasung Bishnupriya anina nungaainadabagi taaisinnaba meefam ama famkhi.

12. 8-12-1935 ingda resolution ama pass touraga maaigei animakta haraao tayaamba fongdokpaga loinana youhankhi.

13. 20-12-1935 ingda amuk cheroll am thaarakkhi adubu quorum sudabagi akaaiba leikhibana amuk suhallaknaba khanghankhi.

14. Bishnupriya-singgi maaigeidagi iningthouda katlakkhiba cherol ama iningthouna Mahaasabhaada 17-1-1935 ingda khutsinnakhi. Madugi paaokhum oina 1-12-1935 ing-da loukhiba MAHAASABHAAgi resolution adu chatnanaba khanghankhiba waarol hanjakhi.

15. inariba cherol mayaamdagi Hijam Irabot-n khanglibasi ‘Surma valley MEITEI BISHNUPRIYA ani nungaainadanabagi maram MAHAASABHAA natte’ haaibasini. Maram aduna maaigei animakna MAHAASABHAA-da saruk yaafam thok-i haaibasini.

16. adubu laaibak thibadi, Silchar Tarapur-da famkhiba MAHAASABHAA-gi meefam asida BISHNUPRIYA amatta yaaoramde. Ahaanba meefam-dasu kanaa amatta yaaokhide. Irabot-na thaajarambadi, mamaangda yaaodrabasu Silchar-gi meefam asidagidii yaaoragani haaibasini. Adubu mahaakna thaajaramba adu oiramde.

Houjik laakliba waahang-di, MEETEI-na BISHNUPRIYA-bu yaaohandabara nattraga makhoi masaana boycott toujabara haaibasini. (likhun-di leire, asengba adu khangnaba hotnabada matam kharadi changba yaai.)

17. MAHAASABHAA-da punna saruk yaaminnaduna jaati-gi unnatigidamak punna thabak paaikhatminnagani haaina thaajarambadumak oikhidraba faaobada masen-gi marakta leiramba nungaainadaba adu taaisinnare haaiba paao asida Irabotna haraaoba amasung apenba fongdokkhi.

WAAROISIN:-

MANIPURI khunaai neinaba asi yaamnamak nungaaiba heeram amani. Maramdi mayaamna yaanariba aduga achumba aduga matam-matamda yaamnamak laapnaramba uba fang-i. matam kuina MANIPURI khunaaibu neinarakpa asina oithokpa yaaba assumption amasung hypothesis kayaa chongthorak-i, aduga madu chaangyeng touba matamda fangba evidence-singdu singthaaningaai ngaaktani.

Bishnupriya issue-da Meetei-na 1980-gi matamdagi mapaanggal kanna maaiyokta leptuna leirakkhiba amasung Bishnupriya-bu maraal siriba mayaam asi lamkhaangdagi saagatpa waari ngaakta oina leibani. Karidagi nungaairaktabano amasung karamna taaisinnagadage haaibadi yaaodabani. 'Nangna laalli aduga eina chummi' haaibagi mityeng makhaada achumba taannaduna laakpa khongchat amani. Langdaainafam thidriba faaobadi achumba taannabagi mareida naakan animakna mapunsi chuppa meerol kayaa adumak leitum hunnaduna leihougani. Waareng asina nungaainaraktabagi maram adu khangdokminnabaga loinana taaisinnafam amasung langdaainafam thibagii khongchatta thoudongbada henna thawaai yaao-i.

Neinariba asigi chap chaaba waaroisin adudi matam khara ngaaiminnakhiba taari.
tangaaifadana paabigadaba link-
http://hodamba.blogspot.in/2012/11/bishnupriya-gi-maramda-kharadang.html 
http://hodamba.blogspot.in/2012/10/bishnupriyaa-issueda-ei-amasung-atei_8997.html 

Thursday 13 December 2012

MECKLEY-gi map-ta waayet khara


eina khangba waatpagi oirambadi yaai. adubu map asida waayet kharadi lei-

1. Meidingu Paamheiba (1709-1749) na Takhel (Tripura) ngamlammi haaibasi puwaarida mayek sengna iduna lei. maram aduda Tripura konsinba map ama leiba yaai. adum oinamak puwaari-da, chahi taret khuntaakpagi mamaangda Meetei-na Cachar (Mayaang leibaak) ngamlambagi khudamdi leite. maram aduna map asida Cachar konsillibasi eigi mityengda yaaningde.

2. Mayaang leibaakki ningthou-da thaajaramba Meetei ningolsing adudi-

2.1. Monsaambi 1557 (Meidingu Chalaamba 1545-62 gi matam)
2.2. Tarungambi 1566 (Meidingu Mungyaamba 1562-97 gi matam)
2.3. Koirembi 1585 (")
2.4. Tonsennu 1602 (Meidingu Khaagemba 1597-1652 gi matam)
2.5. Sanaaponchenbi 1630 (")
2.6. Taangkhombi 1671 (Meidingu Paaikhomba 1666-97 gi matam)
2.7. Haripriyaa 1744 (Meidingu Paamheiba 1709-48 gi matam)
2.8. Induprbhaa 1802 (Meidingu Madhuchandra 1800-03 gi matam)

Haripriyaa (2.7) asi Paamheiba-gi machaa ningolni aduga Induprabhaa (2.8)-na Madhuchandra-gi machaa ningol-ni. Meidingu Chingthangkhomba (1759-1762, 1763-1797)-na Tekhaao youkhibadu Manem Haripriyaa-gii khutthaangdagi Maama thokpa ningthou Sandhikaari (Ramchandra) na lambi sinbikhibani. matamsida, Paamheiba-na nattraga Chingthangkhomba-na ngamlambagi waafam amatta leite.

3. Chahi taret khuntaakpa (1819-1826) ta Chourjit, Marjit amasung Gambhir Singh-na Cachar-da pullaba matungda ningthou Gobindachandragi tusonba matougi khudong chaaba louduna mareibaaktagi taanthoklaga machin manaao ahumna Cachar-bu saruk ahum thokna khaaidoklaga lam yennei. Chourjit-na Sonaai louraga  Dungripaar-da konung semmi, Marjit-na khaa thangba Cachar louraga Jaaribon-da Konung semmi. (Konung semlamba mafamdu houjiksu Konung leikaai kouri) aduga Gambhir Singh-na Surma tampaak louraga Badarpur-gi Gumrah-da konung semduna paankhi. adubu masi Yandaboo Sandhi-gi matung inna Gambhir Singh-na Manipur-gi fambaal hanjinba amasung mayaamba anina laaifam-da lengkhiba asidagi ningthourol makhaa chatthakhide. maaige amaromda, Cachar-gi ningthou oibinaba matik chaaba fangdabadagi British dominion-da tnsinkhibani.

maram aduna, 1814-gi mamaangda Mayaang leibaak Cachar asiga ningol thaajaduna afaba mari leiba nattana Meetei ningthougi makhaa ponba leibaak ama oiramba leikhi haaina eikhoina thengnade. maram aduna map asina Cachar-bu Manipur-gi ngamkhei manungda thamjillambasi hanna neinaba chang-i haaibasini.

4. maaigei amarom-da Meetei-na 1814-gi mamaangda Lushai-singbu khudum challambagi waarisu thengnade. British-na Lushai Expidition chatthaduna Lushai lousinkhiba asidi Jaaribon Leibaak-ta Chourjit-ki majaa ibungo Tribubonjit-na paanba matam (... - 1841) faaobagi matamdani.

5. naakan amarom-da Marjit-na 1813 da taanthoraklaba mayaambung ningthou Chourjit-na Cachar-da theinaba hotnabada Induprabhaa-gi mapaabung Modhuchandra haatkhibagi nungaaitabana changjafam pikhidabadagii Chourjit-na Jayatia-da changjafam louduna leikhibani. Chourjit-na saaidaanglamba lam adu Meetei-gi lam-ni haaina masing paaba yaaroi.

6. atoppa maaigei amaromda amuk CHingthangkhomba-na laanjenba matamda Thibomei-romda chenba amasung Haaoyaam-na faaba, taa khousaaba, khonggul taaba asinchingba thoudoktagi Cachar-romda konna theikhibani. laanjenbada chatlam-chatlamba mafamsing Meetei-gi lamni haaibasu yaaroi.

1814 faaobada leiramba map asi-gi mataangda henna kupna thijinningaai leiri. akhang-ahei-singna lousing-gi mangaal khara pibirabadi makhaa taana khangnaba hotnabada henna mateng oigani ning-i.



Monday 10 December 2012

JEESU POKPAGA MARI LEINABA BIBLE-gi pareng kara

Isaiah 7:14

Maram asina Isor-na nakhoida khudam ama pibigani ‘Yengu, leisaabi asengbi aduna meeronduna machaa nipaa ama pokkani, mahaakki maming Immanuel kougani.’

Luke 1:35

Aduga dut aduna maangonda khumkhi ‘thawaai asengbana nahaakki nathakta lengthabirakkani aduga waangthoiraba adugi paanggan-na nahaakpu lumsinbigani; maram aduna pokkadouba asengba angaang adu Isor-gi machaanipaa kougani.

Jeesu-gi punsi
Matthew 1:18-25

Jeesu Khrista asi matou asumna pokkhi; mahaakki mamaa Mary asi Joseph ka waaroinaraga, makhoi leiminnadringeigi mamaangda mahaak asii thawaai asengbagi mapaanna meerolle haaiba khangle. Adubu mahaakki mapuroiba Joseph asi achumba chatpa mee amasung meeyaamgi maangda mahaakpu paandam oihanningdaba maramna Joseph na mahaakpu lonna thaadokke haaina khallammi. Adubu mahaakna waafam asi khallingeida, yengu, Ibungo-gi dut amana mahaakki amamangda uhanbiduna haai ‘David-ki machaa Joseph, Mary-bu nahaakki nupi oina louba kiganu; maramdi mahaakna meerolliba angaang adu thawaai asengbadagini. Mahaakna machaa nipaa ama pokkani, aduga nahaakna mahaakki maming Jeesu thongadabani; maram-dii mahaakna mahaakki mee-singbu makhoigi paap-tagi kanbigani.’ Waa taakthokpa adugi mapaan-na Ibungo-na haaikhiba adu thungnanaba pumnamak asi thoklare: ‘Yengu, leisaabi asengbi aduna meeronduna machaa nipaa ama pokkani, mahaakki maming Immanuel kougani.’ Masigi artha-di ‘eikhoiga leiminnaba Isor’ haaibani. Joseph-na tumbadagi hougatlaga Ibungo-gi dut aduna maangonda yaathang pikhiba matung inna mahaakna toukhi, aduga nupi adu mahaakki nupi oina loukhi. Adubu mahaakna ahaanba machaanipaa adu poktriba faaoba famdinnaramde; aduga Joseph-na angaang adugi maming Jeesu thonkhi.

Luke 2:1-20


Matam aduda asumna thokkhi, taaibangpaanda leiba mee khudingmakpu masing thigadabani haaina Keisaar Augustus-na yaathang ama pikhi. Masigi meekok thiba asi Kurini-na Syria-gi leingaak mapu oiringeidani. Aduna mee khuding maagi-maagi sahar-da maming ikhatnaba chatnarammi. Joseph-su Gaalil –gi Nazareth khunggangdagi Judia-gi lamda, Bethlehem kouba David-ki sahar-da kaarakkhi, maramdi mahaak David-ki saagei amasung imung oirammi. Mahaakka waaroinakhrabi meerollibee Mary-ga maming ikhatnaba mahaakna mafam aduda chatkhi. Aduga makhoina mafam aduda leiringeida Mary-na angaang unabagi matam oirammi. Aduga Mary-na mahaakki ahaanba machaa nipaa amaokkhi, aduga angaang adu fi amana yomsillaga mahaakpu sabam amada hiphallammi, maramdi meethungsang aduda makhoigidamak mafam leiramde.

Aduga yengu, Ibungo-gi dut amana makhoida laakkhi amasung Ibungo-gi matik-mangaan-na mkhoigi akoibada ngaallammi; maduda makhoi yaamna kirammi. Adubu swargadut aduna makhoida haaikhi, ‘kiganu, maramdii yengu, eina nakhoida mee pumnamakki oigadaba yaamna haraaobagi afaba waapaao purakli, maramdi ngasi David-ki sahar-da nakhoigidamak kanbiba mapu ama pokle, mahaakti Ibungo Khrista-ni.masi nakhoigidamak khudam oigani; sabam amada fi-na yomsinba angaang ama hipliba nakhoina fanggani. Aduga khanghoudana swargagi kaangbu mayaamna swargadut aduga loinana Isor-bu thaagattuna haairak-i, ‘khwaaidagi henna waangbada Isor-gi matik magun thaagatpa, taaibangpaanda mahaakki apenba oiriba meesinggi mathakta ingthaba.’

Swargadut-sing aduna makhoibu thaadoktuna swarga kaakhrabada, yaao senbasing aduna amaga amaga haainakhi, ‘eikhoi houjik Bethlehem-da chatsi, aduga Ibungo-na eikhoida khanghankhiba thokliba thoudok adu eikhoina yenglusi.’aduga makhoi thunamak laakkhi, aduga Mary Joseph amasung sabam da hipliba angaang adubu fangkhi. Makhoina masi urabada angaang asigi maramda makhoida haaikhiba waa adu koisan sandokkhi. Maduda ataaba pumnamakna yaaosenbasingna makhoida haaikhiba heeramsing aduda ingak ngakkhi. Adubu Mary-na haairiba pumnamak asi mapukningda thamjinjakhi amasung munna khankhi. Yaaosenbasingna hallaklaga makhoida haaikhiba adugumna makhoina taakhraba amasung ukhraba pumnamk adugidamk Isor-bu matik mangaan chaaohankhi amasung thaagatkhi.

Isaiah 9:6-7

Maramdi eikhoida angaang ama pokle, eikhoida machaa nipaa ama pibire, mahaakki lengbaan-da leingaak-saasan leigani; mahaakki maming kouganiangakpa, paaotaak piba, matik chaaoba Isor, Lomba naaidaba ipaa amasung Ingthabagi ningthou.

Matthew 2:1-14

Ningthouu Herod-ki haaktakta Judia-gi Bethlehem da Jisu poklaba matungda, yengu, nongpoklomdagii khang heiraba meesing Jerusalem da laaktuna haai, ‘Jihudi-singgi pokkhraba ningthou aduu kadaaida leibage? Maramdi eikhoina nongpoklomda mahaakki thawaanmichaak urammi, aduna eikhoina mahaakpu khurumnaba laakchabani.’ Herod ningthouna madu taabada mahaak amasung Jerusalem da leiba mee pumnamak laangtaknarammi. Mahaakna athoiba purohit-sing amasung mee-singgi waayen yaathang-gi ojaasing khomjillaga Khrista pokkani haaikhiba adu kadaaidano haaina hangkhi, makhoina maangonda haaikhi, ‘Judia-gi Bethlehem dani; maramdi waa taakthokpa mee aduna ikhiba adu asini, ‘Judia gi lam da leiba Bethlehem nahaakti, Judia gi luchingba singgi marakta khwaaidagii tonba adu natte; maramdi nangondagi leingaakpa ama thorakkani, mahaakna eigi mee Israel singbu chingbigani.

Maduda Herod-na khang-heiraba meesing adu lonna kouraga mahaakna cheksinna hangduna thawaanmichaak aduna thokkhiba matam adugi maramda khangdokle. Aduga mahaakna makhoibu Bethlehem-da thaaduna haaikhi ‘chatlu apikpa angaang adugi maramda cheksinna thiyu; nakhoina mahaakpu fanglaba matamda eina laaktuna mahaakpu khurumnaba eingonda paao purak-u.’makhoina ningthou-gi waa adu taaraga chatkhre; aduga yengu, angaang aduna leiriba mafam aduda laaktuna leptriba faaoba makhoina nongpoklomda ukhiba thawaanmichaak aduna makhoigi maang thaduna chatlammi. Makhoina thawaanmichaak adu uba matamda haainingaai leitana yaamna haraaokhi. Makhoina yum aduda changlakpada pikliba angaang adu mamaa Mary-ga loinana leiba ure amasung khu leitaana mahaakpu khurumjare. Aduga makhoina makhoigi lan thum sing louthoktuna maangonda sanaa, kunduru, amasung muraa khudon oina tamle. Aduna Herod-ki manaakta halluraganu haaina makhoida mamangda khanghallabada makhoina atoppa lambida mareibaak-ta hankhi.

Micah 5:2

‘Adubu he Bethlehem Ephrata, nahaak Jihuda-gi lising-lising-gi maraktagi nahaak apikpa oirabasu, nangondagi Israel da leingaakpa oigadaba mee ama eigidamak thoklakkani, mahaakki houfamdi mamaangeidagi houna leiraklabani, lomba naaidaba matam-gi.’

Tuesday 4 December 2012

KALLAKPA


nupi amana nupaa amaga haraao-tayaamna chaamin-thakminnabadu uraga kallakpa

KALLAKPA haaibasi meeyoibagi thamoida faaoba pukning-gi ihul amani. Atoppagi afaba amadi fajaba uraga masaagi oiba paamjabagi matou amada athemba taabadagi ihul asi faaorakpani. Ihul asi meeyoibagi thamoida tumduna leiba pukning ihul-gi saruk amani. Masina matam matamda mityeng-gi lambidagi changsillakpa ipom amana thamoi torbaan-da yeibadagi hek-hek mitkap thokhalli.

KALLAKPA asi henna masak khangba ngamnaba eikhoina MEEHOUBA, KHAMBANBA amasung KARAAMBA haaibasiga chaangdamnaduna yengba yaai.

KALAAKPA amasung MEEHOUBA
meehouba

Ani-si maannana ui. Pukning-da leiba ihul oina maannaba masak khara makhei lei aduga sijinnafam-su adummak maannei. Khudam oina-

1. nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna kallak-e (onthokna kallakkhreda).
2. nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna meehoure (meehouba ama faaore).

Mathakki 1 gi meaning asina ‘furit’ adubu uriba second person aduna mahaak-ki thamoida faaoba ihul adu first person aduda fongdokpani. Masi-da furit adu-gi mapu adu-na afaba pot ama-gi mapu oire haaina thaagat waahei piba-gi waahanthok chelli. Furit adu henna mamal leihalli. Masi-da ei-gi oiningbagi waakhal ihul adu mapaangal yaaode. Aduga 2 gi waahanthok asida 1 ga maannarabasu masida second person aduna mahaak-ki oiningbagi ihul ama chennaba uri.

KALAAKPA amasung MEEHOUBA haaiba waahei asi punsillaga KALLAK-MEEHOUBA haairabadi - meepot paamganbagi waahanthok ama amuk thorak-i.

KALLAKPA amasung KHAMBANBA

maagi nupaa-na ateiga waari saabada faaoba ihul
KHAMBANBA haaibasisu meeyoiba-gi pukning ihul ama-ni. Masi first person amana second person amada leiba ihul-gi matou adu third person amana uraga haaidokpada sijinnaba waahei oina lei. Karigumba matam-da second person-na first person adugi matou adu fongdokpasu lei. Adubu first person-nadi kayaa haainade. Haairabasu yaamna taangna thok-i. masi pukning-da fangba awaaba amasung nungaaitabagi ihul amani. khudam oina-

3. Maadi maagi nupida yaamna khambanjabani
4. nangse onthokna khamban chaaokhre.
5. eidi khara khamban chaaojei.

Masida first person amana mahaakki second person/object adubu third person amagi oikhragadra haaibagi PAAKHATCHABA amasung MEEPAAIJABA-gi matou yaaojaba pukning ihul aduni. PAAKHATCHABA amasung MEEPAAI CHAAOBA haaibasi KHAMBANBA-da mateng paangba pukning ihul amani.

KHAMBANBA haaibasida masaa-gi mapot-maran adubu ateidagi ngaakthoknaba amasung kanthoktuna thamba paambagi ihul ama loinari. Adum oinamak PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA asimak KHAMBANBA-di natte. KHAMBANBA-da PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA haairiba ihul-sing asi yaao-i haaibani. PAAKHAT CHAAOBA amasung MEEPAAI CHAAOBA haaibasisu kupna yengsillabadi artha tongaalli. PAAKHAT CHAAOBA na tungda awaaba taaragadra haaibagi akiba adu yaaori aduga MEEPAAI CHAAOBA haaibasidana karibu thoklagadaba haaiba khangdabagi faaoba awaaba adu yaaori. Adum oinamak anisi naksinnei. Ani asi KHAMBANBA haaibasida mateng pang-ibani. KHAMBANBA asi THAAJABA YAAODABA/CHETTABA-gi makhaa-su polli. THAAJANABA mafamda KHANBANBA asi chaang hanthei.

maagi nupi-na atei-ga waari saabada faaoba ihul
Yenbi-na kwaak amasung kharang uraga masaa fandoktuna machaa-bu mahaak-ki mapaambom manungda thamba amasung sanbi-na pokpada ngaairiba machaa-gidamak fi-fi kaamduna changakpasingda waainaba hotnabadu PAAKHATPA ni. Machaa hanjillaktraga maangon-da amasung imungda hangat-handaa chatliba mapaa adugi pukning ihul adu MEEPAAIBA ni. Aduga masaagi nupina atoppa nupaa amaga haraaona waari saabada faaoriba mapuroibagi nungaaitaba pukning ihul aduna KHAMBANBA-ni haaibasini.

Mataang asida KALLAKPA amasung MEEHOUBA haaibasiga KHAMBANBA haaibasiga tongaan-tongaanba artha oina leire haaiba uba fang-i. khudam oina-

3.a. Maadi maagi nupida yaamna kallakchabani
*3.b. Maadi maagi nupida yaamna meehoujabani
4.a. nangse onthokna kallakkhre.
*4.b. nangse onthokna meehoukhre.
5.a. eidi khara kallakchei.
*5.b. eidi khara meehoujei.

3, 4, 5 ki ‘a’ amasung ‘b’ singna piba waahanthok-ka 3, 4, 5 ta leiriba waahanthok asiga tongaan-tongaanna leire haaibasi uba fang-i. aduga ‘b’ sing asi haainadaba oina lei.

Mataang asida kanaagumbana KAALAKPA amasung KHAMBANBA haaiba waahei punsillaga KALLAK-KHAMBANBA haairabadi mapot-kidamak yaamana meepaai chaaojaba amasung paakhat chaaojaba matou adu henjinna utthokpa oina waahanthok pi.

KALLAKPA, MEEHOUBA amasung KARAAMBA

Mataang asida KARAAMBA haaiba ama changsillaklibasi MEEHOUBA-ga pungbaa semba ngamba waaheini. Khudam oina MEEHOU-KARAAMBA. MEEHOUBA ga KARAMBAga artha maannade. KARAAMBA haaibasi ‘kaa henba’ amasung ‘henjinna paamba’gi waahanthok pui. Masi afaba-romda naksinde. Khudam oina-

6. Lam karaamba
7. Chaabada karaamba

KARAAMBA haaibasi afaba pukning ihul oina khannade. Maram aduna MEEHOU-KARAAMBA haaiba matamdasu afaba wahanthokk leite. Masi KALLAKPAga yaamnamak laapnei, mari leinade haaiba faaoba yaai. Aduga KALLAKPA asiga waahei pungbaa samba ngamba waahei amadi KANJAAOBA haaibasini, punsillaga KALLAK-KANJAAOBA haainei. Artha-di KALLAKPA-gi chaang waangba adubuni.

Maaigei amaromda, KALLAKPA pokpa thamoi amsung KALLAKPA yaaona yengba mityeng haaibasi ayaambana fana singthaanade. Adubu masi thaangeisengnamak fattabatana masaruk oiba haaibadudi natte. Mityeng asomdagi yenglaga, Pukning ihul asi masak ani-da fang-i. makhoidudi FANA KALLAKPA amasung FATTANA KALLAKPA.

FANA KALLAKPA asi-na kallak-iba pot adu mapu adugi damak henna mamal leihanbani. Maram aduna makhoina THAAGATPA fongdoktuna ‘nahaakki furit asi yaamna fajei, ei yaamna kallak-e’ (1) haaiba waahei asumna haainei. Asumna haairibasing-si FANA KALLAKPA kou-i. masi fattaba mityeng amasung fattaba ihul chenba thamoi adu natte. Masi POSITIVE INTENTION amani. Kallak-iba object adu henna mamal leihanbani amasung object adugi mapu oiriba aduda haraaoba fongdokpani. Asumna fongdokpa asida haairiba meeyoi aduna masaabu tonthajaraga mapu oiriba adubu waangkhathanbani. Masibu “… is the tribute mediocrity pays to genius” haaina Fulton J. Sheen (American religious, 1895-1979) na panbirammi.

FATTANA KALLAKPA asibuni ayaambana KALLAKPA haairaga khangnaribasi. Masibu KHAMBANBA, MEEHOUBA, KARAAMBA haaibasingsiga naksinnaba waahanthokta lounabasu lei. Mee-gi nungaai yaaifaba amasung haraao-tayaamba uraga mathawaai sokpa, nungaaitaba pokpa matousing chaaokhatli. Masi marol ahumda lei – thamoidata faaoba, utthokpa, fangnaba taanba amasung maanghannaba hotnaba asini.

Makhoina kallakpa adu waaheina fongdokte. Kallak-iba potlam adugidamak mathawaai nungaaitaba faaojei, fangningjei, fangnaba hotnarakpasu yaao-i, ngamdraga fattaba paambei faaoba sijinnarakpa yaao-i. masibu Robert A. Heinlein (American science-fiction Writer, 1907-1988) na “…invariably a symptom of neurotic insecurityhaai. Masi kuitharaklaga waakhal-gi laainaa ama oirak-i.

KALLAKPA, MEEHOUBA, KHAMBANBA, KARAAMBA, MEEPAAIBA, PAAKHATPA-nachingba ihul-sing asigi manungda FANA KALLAKPA asidi afabani haaina singthaaba yaai. masida atoppa-gi afa-nungaai amadi haraao-tayaamba amasung yaaifaba-da saruk yaasinduna thaagatpagi saruk yaaori. Adugisu mathakta, atoppa-gi potlam-singbu henna mamal kaahanduna mapu oiriba aduda henna nungaaiba pokhalli haaina louba yaai. Pukning ihul asimakti hinghanba fei.

FANA KALLAKPA asii nattaba atei panjariba pukning ihul-sing asi eikhoigi thamoi-da naapi-gum thaak nemhanduna thamgadabani. Ngamlabadi mapunsi ama leihalloidabani. Masina masong chaaoraklabadi meeyoi adugi thamoi aduda INGTHABAgi mahum ponjen saaba ngamde. Nungaai yaaifana paanba ngamde. 

INGTHABAgi makon semduna nungaai yaaifana paanba punsi amagi mapu oinabagidamakti- afaba sanskaar amada chaaorakpa chang-i. mamaa-mapaa-gi naaoyok-naaokon afaba amasu chang-i. masigi mathakta meeyoi masaa aduna thaajaba ISOR amada changjaraga mari leinaba saastra-gi gyaan taansinba chang-i.

isaabu tonthahallaga ateibu henna mamal leihallabadi KALLAKPA haaibasi afabani
- - -
waasem asi ibada marup Anand Longjam-gi hakthengnaba amasung ichan Thangjam Chanu Priya-gi naakoinaba insinba leikhiba adu fana mamal thamjari.