Thursday 6 March 2014

MANIPUR PUWAARI-da NONGCHUP amasung MAYAANG (LEIMANAAI-sing-gi hourakfam thiba)


1324 MAYAANG laan hourakpa ngamlammi, Laan-da Aferaajaa amasung Tinhkaaraajaa faahou-i.

1504 da MAYAANG-na Laandaarakpabu maaithiba pikhrabasu majaaibungo Nongthomba-di Laanfam-da thawaai thaakhi.

Meidingu Kiyaamba-gi matam (1467 - 1508) asida Pong ningthouna BISNU CHAKKRA SAALAGRAAM ama Meetei ningthuda katlakhi. Meidingu-na Khuyon Haaoba Lammaangdong, Thongjaaorok Turel-gi makhaa thangbada leiba Sorok maningda laaisang saaraga laatkhi. laai asi laatnabagidamak TAKHEN-dagi laaktuna leiraba Furaailaatpam (houjik leiriba Khuraai laairikyengbam leikaai asida furaa saaraga laai laatlei haaiduna Furaailaatpam yumnaak pikhiba) Subhinarayan Sarmaa-bu hounabi matung inna pujaa kathallaga sebaa chathankhi. Bisnu laatkhiba mafam adubu BISNUPUR haainasu khangnakhi.

1514 TAKHEN-dagi Gabichandra kouba laairik iba Baamon ama thorak-i.

1516 TEKHAAO-dagi Baamon ama laak-i

1517 Bhagirath kouba laairik yengba Baamon amasu thorak-i.

1533 Angam-athou-sing-gi mapaandagi TAKHEN ngamduna TAKHEN KHONG tou-i.

1536 TEKHAAO lambi faatli (semmi), TEKHAAO Leima Khongnaambi (Tekhaao ningthou Suhungmung-da thaajaba) changkhi. Saamu Tekhaao Ngamba thorak-i, Tekhaao LU saaba houdokkhi.

1551 TAKHEN laan kaarak-e haaiduna leibaak pumba aki-khang nangngi.

1557 MAYAANG leima Monsaambi changkhi

1566 MAYAANG Leima Tarungambi changkhi.

1585 MAYAANG leima Koirembi changkhi.

1600 da MAYAANG Pallen saai.

1603 da TAKHEN ngammi. MAYAANG-da Meetei ningon Tonsennu thaajakhi.

1604 MAYAANG laaktuna Cheksang manaakta khongbaan tourammi.

1606 ta manaao ibungo Saanongba-na hourakpa MAYAANG-gi laan ngammi. thaang saaba, kon saaba, khut heiba, Pere, Pungtong, Khaabei saaba, dhobi, sagol senba, saamu senba-da hei singba PAANGAN masing yaamna (1000) faahou-i. PAANGAN loisang ama lingkhi. Sinfam-ga chaanaba yumnaak pibikhi. Meetei ningol amamam piduna paannahankhi.

1609 TAKHEN leima Akoijam chanu Yaangnu changkhi

1627 Chuki (Jogi) thorak-I, Chakpram chanu ama Jogi-da thaajei.

1630 MAYAANG leima Hakwaanthem chanu Sanaaponchempi changkhi.

1634 TAKHEN ngammi. Laan-da 200 faai.

1635 Ibungo Nongthonba-na MAYAANG lamda nung-na pan saai.

1636 MAYAANG YUMFAM-da Saamukyaan Laanchaaiba-na ngaaoduna maaiba Haaobamchaa Chingsong si.

*** MAYAANG YUMFAM koukhibagi waari-

Khuman ningthou Thinggol Hanba-na Paangan-ga laan soknage haaiduna Khugaa turen matung inna chatkhibada Paangan-sing thengnadringeida MAYAANG KAALISAA ningthou KALARAJ-ga laan thengnabada ngamduna Laanfaa oina purakpa MAYAANG-sing adu Khuman konungda yumfam piduna yum saaduna taahankhi. MAYAANG-singgi yumfam-ni haaiduna mafam adu MAYAANG YUMFAM kourammi. MAYAANG YUMFAM-dagi theidharaktuna houjikti MAYAANG IMPHAL haaina khangnare.

- Khuman Kangleiron, Meitrbaak-ki waari amasung Lammitlon

1648 Samsok Laaibaar-ga MAYAANG naainubiga lamjen taannahalli, nupina ngammi.

1652 Meraa thaa-da MAYAANGKHAANG da laandaai. (MAYAANGKHAANG kouba lam maming leire)

1660 Faairen thaa-da MAYAANG Akoksaa khun paamba, MAYAANG ningthou Manikfraa-gi machaa Raamtaao yaaona yumnaak 6 thorak-i.

1661 Poinu thaa-da SAANGKU-su MANGKAN-su thorak-i.

1671 Sajibu: MANGKAN chek saaba machin-manaao-ga, Konok Taanyeiba-ga, Sagol MANGKAN saa-ga thorak-i.

1675 Leima Ponglenkhombi-na TAKHEN-da saamu leiba chatli.

1677 Kaalen: Sangaaiprou-da Chanambam-na MAYAANG machin-manaaobu haatli. Meraa thaa-da LEIMANAAI Kanglaa langjaduna si.

1680 Poinu 17, Langmaaiching: LEIMANAAI khulaakpa-na ningthem-bu yukoui.

1682 Poinu 17, Ningthoukaaba: Khommaa, Taarinachingna MAYAANG-dagi saamu tikpa chatkkhi.

1683 Laangban: Keisaamchaa Laaiyen Laakpa Thingkonnachingba MAYAANG-dagi saamu laaba Paban Singh-ga Amom Pratikaa-ga 2 thorakpa ok-e. MAYAANG nupi amasu thorak-i.

1696 TAKHEN-na laandaarakpa ngaakpa chatli. Dolaai tongba yaaona 16 faarak-i.

1699 TAKHEN-dagi saamu ama thorak-i.

1700 Waakching 23, Langmaaiching: Prurum NINGTHOUNAAI chenkhi.

1704 Sajibu 20, Sagolsen Gosaai muni waa haaidaba amanachingna mee 22 thorak-e.

1705 Thawaan 27, Langmaaiching: TAKHEN changba baamon Kaamdev-su, Chandrasekhar-su thunglei.

1712 Ingaa: Konok Anouba Chandrasekhar-bu TAKHEN lam changkhibabu Khugaa mapaan Torbung-da Haaorngbam maaichou-na haatle.

1714 Faairen 29, Ningthoukaaba: Naatuwaa Krishnadas NAATIYA (Nadiya) dagi laaktuna thunglei.

1715 Thawaan 6, Ningthoukaaba: TEKHAAO ningthou-gi guru yaaona beiraagi (lamboiba) 39 thoklak-i.

1716 Sajibu 3 Sagolsen: Baamon Hanjaba TAKHEN changluba thunglei. Kaalen 13, Ningthoukaaba TEKHAAO changba baamon Staaraam thunglei.

1720 MAYAANG Gosaai amana chinglaga 11 thorak-i. (masida Santadas yaaorakpa oigani haaina paanari.) Guru Gopal Das (Paamheiba-na 1717 da ahaanba oina laaiming loukhiba Mayaang baamon) changkhi.

1723 TAKHEN-ga laanthengnaba chatli. Laanfaa 2000 faahou-i.

1732 Poinu: Guru Saantadas-na MAYAANG lamdagi thaakur kayaa ama kouthok-i.

1734 Poinu 11, Ningthoukaaba: TAKHEN ngammi, laanda 1100 faarak-i. (Takhen ngambagi waari TAKHEN NGAMBA haaiba laairik-ta iduna lei.) chahi asimakki Lamdaa thaasi, Sagolsen: MAYAANG (Kasaari) laaibaar yaaona mee 80 rom laaktuna TAKHEN ngamba haaktakta pot laanhoude haaiduna pot laallei.

1736 Lamtaa 29, Leibaakpokpa: MAYAANG ningthou-gi guru Bramhachaari thorak-i.

1739 Lamdaa 5, Yumsakeisaa: TAKHEN-dagi lamboiba sanyaasi ama thorak-i.

1740 Lamdaa 2, Iraai: MAYAANG ningthou machaa ama yaawong inba thorak-i. 19ni Sagolsen-da hankhi.

1742 Waakching 26 Thaangja: MAYAANG Keirungba Lakhipur-dagi Machumtaar (Mazumdar) nachingna mee 56 thorak-i.

1743 Kaalen 8, Yumsakeisa: MAYAANG NINGTHOUNAAI da Baamon-na masu haatle. 23 ni Iraai-da Potsangba LEIMANAAI dagi houna Yaaireksang achouba ningthousenba Yaaireksang cheiraaknachingba mei houi.

1744, Ingaa 18, Iraai: MAYAANG Ningthou machaa Kanglaa-da thunglei. Ingen, thaa ahan (Nongmaaijing): MAYAANG ningthou matu (Paamheiba-na Maaibam chanu-da pokpa majaa ibema Haripriya) hum tou-i.

1745 Kaalen 6, Iraai: Purum NINGTHOUNAAI bu Taraao khuman-da honghalli. Meraa 3, Leipaakpokpa-da MAYAANG LEIMANAAI Luplaakpa Daamodar-bu saamu tongna thinthei.

1746 Meraa 14, Yumsakeisa: KASAARI-dagi Ngaangbam Maafong thunglei.

1756: MAYAANG LEIMANAAI-singbu Waangjing-da hong-i.

1761: TAKHEN-na saamu ama pirak-e.

1764, Faairen 28, Ningthou-na Awaa maaiyoknaba chatli. Laan ngamdaduna ningthou-di MAYAANG lam chenduna TEKHAAO youkhi.

1766, TEKHAAO-dagi Baamon Jaydev-pu Chingthangkhomba-na Laaibaar oina thaaraktuna Moiraang-da thunglei.

1767, Meidingu Chingthangkhomba-na TEKHAAO laanmee 80,000 ga loinana laak-i.

1768 mayaambung ningthou Maraamba-gi machaa ibemba Fongdalokpi (Kuranganayani) bu TEKHAAO leima oina thinjinkhi. 1769, Tekhaao-da leima thilluba hallak-i. TEKHAAO ningthou-na saamu 6 pirak-i.

1773 Faairen 25, Leibaakpokpa, Ningthem TAKHEN changnanaba Moiraang-da thunglei.

1784, Kaalen 17, Iraai, MAYAANG lamdagi Lamboiba Ramaanandi ama laak-i.

1788 Lamdaa 2, Iraai, TEKHAAO laan nekpa 64 yaaona lamboiba 8 su thunglei.

1789, Waakching, Lamboiba fi settaba 1 fi setpa 3 ga MAYAANG Raam Singh-na chingduna mee 41 thunglei.

1795, Laangban 5, Nongmaaijing, MAYAANG Laaibaar Foidri Khongnaang-nachingna dolaai tongba 2 mee 135 thunglei. 13ni Ningthoukaaba-da MAYAANG Laaibaar fam kaai.

1804 Faairen 27, Leibaakpokpa: Guruthaakur-gi machaa Purneswar-na Meidingu Tamlenkhombagi machaa sija Dulhappi-bu huuduna MAYAANG NINGTHOUNAAI-da pukhi.

1805 Laangban 27, Iraai: Khommakpa MAYAANG 107 pu Kakching-da khun linghalli.

1806 Ingen 27, Langmaaijing: Meidingu Faalok Waairang Paamheiba-na MAYAANG khomlakpasing aduda nupi piduna khullinghanbabu Parakusum Hazari-na ‘nupi piba yaaganu, nupi piduna nayum naairabadi nakhoigi leibaakta hankhiba ngamlaroi’ haairubagidamak khudakta mahaakpu Waangu-da thaakhi.

1817 Hiyaanggei 26, Sagolsen: Ningthem-na MAYAANG-da laandaaduna ngammi. Mayaang Ngamba haaiba mingthol loukhi. Laanda MAYAANG achangba 1000 faarak-i.

No comments:

Post a Comment