Sunday 8 December 2013

MEIDINGU NAAOTHINGKHONG amasung SELLOI PITANGAA anigi nungsi waari

(PITANGAA_na YUMJAAO LAAIREMBI onkhibagi waari)

Meetei leibaak-ta Meidingu Uraa Konthouba (568-658 AD)-na leikhidraba matung-da chahi 5 ningthou paande (658-663 AD). masigi maramdi, mahaakki machaa-sing (Naaohan, Yoichaaron, Hongnemyoi Khunjaaoba, Ningthouraangaa) gi marakta ningthou fambaal fangba yaabasi Hongnemyoi Khunjaaoba asitana oirammi. aduga mapaabung leikhidaba matamda mahaak Meetei Leibaak-ta leiramde.

Hongnemyoi-na mareibaak thaadoktuna langfei chatpa matamda lamsaang chatlakapgi awaaba amasung thaknaba ising, amasung chaanaba chayom loithokkhiduna chokthaba matamda nungsaagi meisaa khaangba ngamdaduna waantharammi. Matam aduda ising sokpa laakpa Selloi leisaabisingna mahaakpu thengnarammi. Leisaabising adugi maraktagi khulaakpagi machaanupi ibema PITANGAA-na Hongnemyoi-bu araam khouraangba kokkhankhi. Ngaaihaak punggoi unaba aduda paakhang leisaa animak amana amada thamoi pinakhi aduga khulaakpagi machaanupi PITANGAA-na masaabi-bu kanaa khanghandana ningol kaada thamkhi.

Haairiba kanaa khanghandaba thabak asi Selloi kaangbu-na khanglakpada nattana yeknaba (laan ngamduna hanjarakpa Selloi-singbu Meetei-gi lam taaktana faaoraga chatli haaibagidamak makhoigi mee-singbu lumduna masing yaamna haatkhiba) Meetei ningthou Uraa Konthouba-gi machaa nupaani haaiba khanglabada laman khumba oina haatnaba hotnarakkhi. sarou laang adudagi PITANGAA-na mahaakpu theidoraktuna mathawaai hingjakhi.

Theidoknaba hotnabada PITANGAA-na mapaabung amadi mareibaakki mabung moupaa-singda haaijakhi ‘ngasi haatlagadabanina chaak charaa amattadi mabuk penna pijakhige.’ PITANGAA-di atei leisaasinggumna yu thongde adum oinamak akhannana kharadi sungduna thamjei, madusingdu puthoktuna mayaamda laanduna pithak-i. Yu-sing asi thaktuna chaak tokpa matam faaobadadi ngaaibinaba haaijei. Yeknabagi machaa haattuna laman khumnaragani haaibagi haraaoraba Leibaak-ki mabung-moupaa-singnasu waafam adu yaabiraduna PITANGAA-na sungba waanglei athumba adu thaktuna chaak pijaba loiba ngaainarammi.

Chaak loiramba yaaba matam-da changduna hangbadagi ‘mungadoure’ haainatamak khummi. Anirak ahumlak changlaktuna hangbadasu adumak chap maannana khummi. Asomdana PITANGAA-na leirang-da nung futtuna yu-gi mayaaina leibaakki mabung-moupaa-sing ngaaoduna tumthakhiba matam adu ngaairammi. Asumna yu-gi mayaai-na pumnamak tumthanakhrabada masaabi Hongnemyoi-bu PITANGAA-na asoi-angaam yaaodana theidorakkhibani.

Hongnemyoi-na Selloi thaadoklamlaga Khuman-da changjafam louduna leiringei Meetei ningthou machaani khangduna Khuman ningthouna machaanupi thaajei. asumna Moiraang ningthou-nasu paao khangladuna machaanupibu Hongnemyoi-da thaajei.

assomdana, Uraa Konthouba-na nonggaakhraba matungda Hongnemyoi-bu ningthou fambaal mahut sillanaba koithi thibadagi Moiraang-da leire haaiba khangduna koukhathalli. aduga mahaakna Luwaang guru Punsiba-dagi mahei masing amasung chatnarol tamlaga 663 AD da NAAOTHINGKHONG haaiba ming louduna Meetei Ningthou fambaal kaakhi.

mahaakna Meetei leibaak-ki ningthou fambaal kaare haaiba paao taarabada Selloi PITANGAA-na ching-paat khong amasung khudong chaadaba mafam kayaa laanthoktuna masaabi-bu unaba laakkhi. Mahaakna laakpada mahaakna futkhiba nungdum ahum adusu puraklammi. Saabi-saanou anina saknakhiba nungsi waasak adu ningsingnaba oina Meetei leibaak-ta ningol oibi mahaakna awaaba kayaa tungoinaduna yourakkhi. adubu Meetei Ningthou Naaothingkhong-nadi PITANGAA-bu loinabi oina lousinba ngamkhidare. mahaakki punsi kanbirakpi, mamaa sakpi palemgum khanduna ningthou fambaal-gi yetlomda thaaba mamaagi fidaa-da famhanbadagi mapukning nungsiduna YUMJAAO LAAIREMBI onkhi.

PITANGAA-gi punsi amasung mahaakna meetei leibaak-ki ningthou oirakkadaba punsi amabu kanbirakhiba khudingmak adu mamal amatta thamdana irolnungda luphankhiba adu paamdabadagi PITANGAA-bu masaabi Naaothingkhong masaamakna LEIMAREL laangon oina louduna YUMJAAO LAAIREMBI haaina khangnaduna laatpa houkhibani.

(asoiba yaaorabasu chumthokpirak-u)

No comments:

Post a Comment