Thursday 13 December 2012

MECKLEY-gi map-ta waayet khara


eina khangba waatpagi oirambadi yaai. adubu map asida waayet kharadi lei-

1. Meidingu Paamheiba (1709-1749) na Takhel (Tripura) ngamlammi haaibasi puwaarida mayek sengna iduna lei. maram aduda Tripura konsinba map ama leiba yaai. adum oinamak puwaari-da, chahi taret khuntaakpagi mamaangda Meetei-na Cachar (Mayaang leibaak) ngamlambagi khudamdi leite. maram aduna map asida Cachar konsillibasi eigi mityengda yaaningde.

2. Mayaang leibaakki ningthou-da thaajaramba Meetei ningolsing adudi-

2.1. Monsaambi 1557 (Meidingu Chalaamba 1545-62 gi matam)
2.2. Tarungambi 1566 (Meidingu Mungyaamba 1562-97 gi matam)
2.3. Koirembi 1585 (")
2.4. Tonsennu 1602 (Meidingu Khaagemba 1597-1652 gi matam)
2.5. Sanaaponchenbi 1630 (")
2.6. Taangkhombi 1671 (Meidingu Paaikhomba 1666-97 gi matam)
2.7. Haripriyaa 1744 (Meidingu Paamheiba 1709-48 gi matam)
2.8. Induprbhaa 1802 (Meidingu Madhuchandra 1800-03 gi matam)

Haripriyaa (2.7) asi Paamheiba-gi machaa ningolni aduga Induprabhaa (2.8)-na Madhuchandra-gi machaa ningol-ni. Meidingu Chingthangkhomba (1759-1762, 1763-1797)-na Tekhaao youkhibadu Manem Haripriyaa-gii khutthaangdagi Maama thokpa ningthou Sandhikaari (Ramchandra) na lambi sinbikhibani. matamsida, Paamheiba-na nattraga Chingthangkhomba-na ngamlambagi waafam amatta leite.

3. Chahi taret khuntaakpa (1819-1826) ta Chourjit, Marjit amasung Gambhir Singh-na Cachar-da pullaba matungda ningthou Gobindachandragi tusonba matougi khudong chaaba louduna mareibaaktagi taanthoklaga machin manaao ahumna Cachar-bu saruk ahum thokna khaaidoklaga lam yennei. Chourjit-na Sonaai louraga  Dungripaar-da konung semmi, Marjit-na khaa thangba Cachar louraga Jaaribon-da Konung semmi. (Konung semlamba mafamdu houjiksu Konung leikaai kouri) aduga Gambhir Singh-na Surma tampaak louraga Badarpur-gi Gumrah-da konung semduna paankhi. adubu masi Yandaboo Sandhi-gi matung inna Gambhir Singh-na Manipur-gi fambaal hanjinba amasung mayaamba anina laaifam-da lengkhiba asidagi ningthourol makhaa chatthakhide. maaige amaromda, Cachar-gi ningthou oibinaba matik chaaba fangdabadagi British dominion-da tnsinkhibani.

maram aduna, 1814-gi mamaangda Mayaang leibaak Cachar asiga ningol thaajaduna afaba mari leiba nattana Meetei ningthougi makhaa ponba leibaak ama oiramba leikhi haaina eikhoina thengnade. maram aduna map asina Cachar-bu Manipur-gi ngamkhei manungda thamjillambasi hanna neinaba chang-i haaibasini.

4. maaigei amarom-da Meetei-na 1814-gi mamaangda Lushai-singbu khudum challambagi waarisu thengnade. British-na Lushai Expidition chatthaduna Lushai lousinkhiba asidi Jaaribon Leibaak-ta Chourjit-ki majaa ibungo Tribubonjit-na paanba matam (... - 1841) faaobagi matamdani.

5. naakan amarom-da Marjit-na 1813 da taanthoraklaba mayaambung ningthou Chourjit-na Cachar-da theinaba hotnabada Induprabhaa-gi mapaabung Modhuchandra haatkhibagi nungaaitabana changjafam pikhidabadagii Chourjit-na Jayatia-da changjafam louduna leikhibani. Chourjit-na saaidaanglamba lam adu Meetei-gi lam-ni haaina masing paaba yaaroi.

6. atoppa maaigei amaromda amuk CHingthangkhomba-na laanjenba matamda Thibomei-romda chenba amasung Haaoyaam-na faaba, taa khousaaba, khonggul taaba asinchingba thoudoktagi Cachar-romda konna theikhibani. laanjenbada chatlam-chatlamba mafamsing Meetei-gi lamni haaibasu yaaroi.

1814 faaobada leiramba map asi-gi mataangda henna kupna thijinningaai leiri. akhang-ahei-singna lousing-gi mangaal khara pibirabadi makhaa taana khangnaba hotnabada henna mateng oigani ning-i.



No comments:

Post a Comment