Tuesday 22 July 2014

MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI: SANAAMAHI vs KAARTIKA


WAAHOUDOK: 

Meetei-gi laai-tin-gi waari (myth) da Laainingthou Salaailel Sidaba-gi machaa nupaa atonba SAANOUTON-na PAAKHANGBA mingthol fangkhiba amasung taaibang maalem asigi leingaakpa ningthou oikhibagi waari asi MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI-da yaaoduna lei. SAANOUTON-na PAAKHANGBA koukhiba asigi atoppa waari kayaa leirabasu machin-manaao MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asina henna MEETEI-gi laai-tin-gi waari oina yaanari.

SANAAMAHI:


Laainingthou Salaailel Sidaba amasung Leimarel Sidabi-gi machaa oina ‘humni-ta suba angaang’ oina sanaa ahingbagi matougum laang-on toubikhibani. Laainingthou-gi machaa oiba laang-on asina taaibang maalem asi semkhi. Achat-chatta, lengngi paalliba pumnamak mahaak-na semkhi. Mapaa ibungo Laainingthou-gi yaathangdagi NAMU TAAIBANG MEE semnaba hotnabada ngamdraduna mapaabung-gi MI (isingda taaba mami) yengduna saakhi. MI yengduna saakhi haaiduna MEE koukhi.

Laainingthou Salaalel (haanna Soraarel haairamba) Sidaba amasung Leimarel Sidabi anina mapaari ama konnathangda fangjei. Mahaakpu SAANOUTON haaina koui. SANAAMAHI-gi manaaonupaa oina lei. Maming yaammi. (Sanaamahi-na saaba MEE adu urubadagi Leimarel Sidabi-na mamaa oibagi waakhal pokladuna angaang amadang mitamduna pokningbadu Laainingthou-na ubibadagi SAANOUTON asi Leimarel-gi siyomnungdagi taaibang faaobani haainasu yaanei).

Kanaana mapaa ibungo Laainingthou Salaailel Sidabagi fambaal asi fangbada matik chaabage haaibagi chaangyengnaba oina MAALEM NONGKHONG KOYBA-gi mataangda, mayaamba SANAAMAHI-na Sagol apaaiba tongduna nongkhong koyba chatkhiba aduga SAANOUTON-na lin oiduna ngamdrabada mamaa ibema LEIMAREN-gi paaotaak (maalem nongkhong asiga amattani fambaal faankhong asi koybana maalem nongkhong koyba asi sak-i) tagi mapaabung-na famliba fambaal faankhong adu koyduna MAPAA masak KHANGBA = PAAKHANGBA kouduna fambaal fangjakhi.

SANAAMAHI-na hallakpada manaao-na fambaal-da famdengduna leiramba ubada saaobadagi – manaao-bu haatkani haaiduna koytaan taannabada laairemba-laairembisingna ‘ke ke kre kre mo mo, yaangen syamba syaao syaao…’ saktuna kankhi. Manaao-bu asumna loutunaduna ningthou oihankhiba adu nupaa oiragana haatkani aduga nupi oiragana taaloi singda changani haaiduna waasakkhi. Thouraang adu mamaa-na sinba oibadagi Laainingthou Salaailel Sidaba-na saaoraba machaa-bu themjinduna taaibang yumthong khudingmakta khubam thamduna laatnaba Yumlaai oihankhi. Mahaak-pusu taaibangpaanba asida leiriba pumnamakki Laainingthou oihankhi. Mahaakki waasak adu thungnaba Leimarel Sidabi-gi mitam oiba Leimarel ama laang-on touhallaga maalem yumthong khudingda leihankhi.

KAARTIKA:


Hindu Laai-tin-gi waari (myth) ta Siva Mahaadeva amasung ibema Paarvati anina Ganesha amasung Kaartika pok-i. machin-manaao-da Karthika-na ahan-ni adubu waari kharagi matung inna Ganesha-na hanba-su lei.

KAARTIKA amasung GANESHA ani asi kanaana magun henbage haaibagi chaangyeng (sanaa-gi heinou munnabagi waarisu lei) da MAALEM NONGKHONG KOYBA-gi thouram paangthoktuna haanna thunglaba ngambagi chaang yengnakhi. KAARTIKA-na masaagi sadong WAAHONG tongduna maalem asigi laaifamlen-sing khuram-khuramduna koyba houkhi. Mahaakna mapukningda manaao GANESHA-di matou karamna koygadabano haaina nokningkhi. GANESHA-di mahaak-ki sadong UTIN tongduna MAALEM NONGKHONG KOYBA-di oithoktabani. Maram aduna paambei leitrabada mamaa ibema Paarvati-na ‘mamaa-mapaa ani-na famliba fambaal adu maalem tengbaanba asiga paangkhakni. Madu koybaga maalem thungna koyba amattani’ haaiba taakpirabada UTIN tongduna mapaagi fambaal adu koyraga makhut lonnaduna khurumjakhi. Maram pumnamak khanglabada mapaabungna machaa ibungo ahal KAARTIKA thunglaba ngaairaga GANESHA-bu ahenbani haaiba khanghankhi (Sanagi heinou adu Ganesha-da pikhi).

SANAAMAHI amasung KAARTIKA-gi waari-da maannaba:


1. maalem nongkhong koybada haanna thunglaba ngamba taannaba
2. apaaiba sadong amamam tongduna maalem nongkhong koyba chatkhiba
3. manaaoda mamaa-na paaotaak piba
4. mamaagi paaotaak matung inna mapaagi fambaal koyba
5. mapaagi fambaal koybana maalem nongkhong koyba sakpa
6. manaao-na maai paakkhiba

Manaao-da mamaa-na mateng paangbagi atoppa waari ama:

ASENGBA BIBLE-gi waari-da SANAAMAHI-PAAKHANGBA amasung GANESHA-KAARTIKA-gumna ISAU-JACOB-su machin-manaao-ni. Khennaba haaibabu ISAU-JACOB-na faaibok oiba asini. Makhoi anisi ISAAC amasung REBEKAH-gi machaani.

Maannaba waari asida SANAAMAHI-PAAKHANGBA-na fambaal munnabagi nongkhong koykhi amasung GANESHA-KAARTIKA-na kanaana athoibano haaiba taannabagi (sanaagi heinou munnabagi) nongkhong koykhi. Munnaba asi ISAU-JACOB-kisu leikhi. Makhoi anina PIBAAFAM (‘birthright’) munnakhi. Manaaona fangkhi.

Mapaa ISSAC-na ahal oiraklabada mamit-su uraklamde. Mahaakna taaibang thaadringeida machaa ahal ISAU-da bor pininglammi. Maram aduna saa taalluduna ahaaoba ama pijanaba haairammi. Machaa ahal ISAU-na tougadaba khudingmak mamaa REBEKAH-na machaa JACOB-ta taaktuna touhallaga mapaa-na machaa ibungo ahal-da pigadaba bor adu pithokkhi. JACOB-ka ISAU-ga hakchaanggi fibham amasung manam khennarammi. Madu mapaa ISSAC na laaina khangba ngamgadabadu mamaana sem saaduna JACOB-pu ISAU-mak maalhankhi aduga manam-su namhankhi.

ISAU-na hallakpa matamdadi bor pumnamak manaaona fangdokkhirammi. Asumna LEIMAREL SIDABI-na PAAKHANGBA-da, PAARVATI-na GANESHA-da aduga REBEKAH-na JACOB-ta mateng paangkhiba asini.

WAAROISIN:

Ariba furup-singgi laai-tin-gi waari (myth), thaaja waari (legend) amasung chaakngaai waari nattraga funggaa waari (folktale) da karigumbada maannaba masak khara adumak thengnaba mataang eikgoina folklore neinabada uba fangngi. Karigumba matamdana historical geographical method-ki khuthaangda waari amana kadaaidagi houraklaga kadomda chatkhibano haaibasu khangdokpa ngammi. MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asisu Meetei myth-ka Hindu myth-ka maannaramba masak uba fangli. Aduga machin-manaaogi atonbada mamaa-na meechang changbagi masak asi Meetei, Hindu amasung Christian-singgi waari-da maannana yaaorambasu uba fangli.. MAALEM NONGKHONG KOYBAGI WAARI asida Meetei-ga Hindu-ga henna naksinna maannaramba asigi mataangda makhaa taana thijinningaai leiriba asidi thawaai yaaobasinggi mafamda sinnajari.


Makhaa taana yengsinbigadaba:

http://www.kidsgen.com/fables_and_fairytales/indian_mythology_stories/ganesh.htm
http://alltimestories.com.66.69-195-222.groveurl.com/content/view/35/50/
https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis%2025:19-34
http://en.wikipedia.org/wiki/Jacob_and_Esau

1 comment:

  1. sanaa mahina langon toukhi haibasi nangbuuhoubara. santidasna semthoklaga eesinlambadu nangonda pirambara . nawasubkoude. eikhoigi puya leire hai. leiramdradi nangdi meeteibu lanna lamjinge tourambara. kannaroi nangna hotnarasu. meetei nungngalle.

    ReplyDelete