Tuesday 26 March 2013

Ibaai Bachaan-da katchaba Sraddhaanjali



Mapaan Manipur-da Meetei ipaa-ipugi chatna-liklam thiduna ateibu mangaal pinaba hotnaramba, laairam-tillam, laairon-tillon-gi mataang-da khwaaidagi waangba thaakta leiramba, meeyaamna IPUDHOU/ IPUDHOU BACHAAN haaina henna khangnaba laainingningloi hanjaba asi einadi ibaai Bachaan haaina piklingeidagi koujarakpana mahaakka aroiba unakhiba numit adu faaobada koujakhi.

sakkangnaba:

Mahaakka ahaanba khangnabasi, eina piklingei class V, VI tamba matam adudani. Matam adudagi houna laairik laaisu fana houbada Bachaan maming chatli. Maram aduna eikhoiga yumthangnaba Thangjam Amala (Nunu) amasung Surendra (Baabui) maangonda ayuk-ayuk tution-gi thaabada eibusu eikhoi ahal-na makhoi-ga punna chatminnahankhibani. Baabui-na Bachaan-da ‘ibaai’ kou-i. (mapaa-ga pokminnaba mane-gi machaani). Baabui-na ibaai koubadagi eisu koukhi. Adudagi eikhoi-gi angaangsingsu madugi matung induna ibaai adum koukhre.

Mahaak laairik-laaisu fana houkhi haaiba taakhi. Kadaai-kadaaida tamkhibage haaibadi khangkhide. Mahaakpu pokpa apokpa ojaa Baabu (Huirongbam Baabu Singha) eikhoi khun-gi khaararom-da leiba Dakhin Mohanpur ME School-gi ojaa makok oina thabaktagi potthaakhi. Mahaakpu pokpi Amurei Devi, Nunu amasung Baabui pokpa Anand Singh amasung Dhobo-gi machal-ni. Eigi High School amasung College-da Higher Secondary tamlingeida machan nupi ani close friend oikhi.

Eina MA loirakpa matamda thabak ngaaiba oina Sonai-da PCO ama haanglaga matam lellammi. Matam adu ibaai Bachaan-khoi-gi School ojaa party punfam oikhi. Matamdu (chaaoraakna 2001-02) makhoi vencher-da leiri. Eigi PCO-dagi Guwaahati-ga paao faaonanaba maram oikhi. Konna makhoigi school adu provincialise oikhi. Khudingmakki awaa-nungaai eigi PCO-gi maanggol-da oikhi. Madudagi makhoi gaari machaa amamam leinaduna chatthok-chatsin touba ukhi.

Laainingloi oirakpa:

Baabui-bu pokpa maamo Dhobo waari waakhong yaamnamak khangba aha lama oibata nattana ITHOU IKAAN SIDABA ningba (Poirei Apokpa Marup) laaining-gi Maaibaren-su oirammi. Ibaai Bachaan-na nouna nahaa Paakhang faagatlakpa matamda Meetei-gi waari waakhong kayaa maamo Dhobo (ibaai Bachaan-gina maamton) gida toina laaktuna taarakhi. Maamo Dhobo-da leiba laairik kayaasu paakhi aduga ITHOU IKAAN SIDABA-gi mataangdasu maamo Dhobo-na libikhi.

ITHOU IKAAN SIDABA laaining-gi Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireton asi yaamnamak maru oibasingni. Mapu manaai ani asina Silchar Tarapur-gi Yengkhom Komol-gi khutthaangda Maru khubam-da mayaai loisang oiraga laaining asi machaa manaaida sinnaba houkhibani. Mapu manaai laainingba ani asigi manungda Ipudhou Khuman Poireiton asi Thaangjam machaani, Thaangjamleikaai-gini. Maming Thangjam Baabul kou-i. mapaa haaktakta khun hongkhiduna Baam Rampur-da poklaga Silchar Tarapur-da chaaokhiba meesak-ni. Thangjam Dhobo-ga lengaa-pudaa oina tourabasu Baabul-na khara hallap tou-i. makhoi Thangjamleikai houdorakkhiba ahal Tulasi-gi chaarol surol ngaaktani.

Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-gi waari kayaa taarubadagi pukningda makhoiga unaningbagi akanba insinba ama pukningda faaokhi. Nongma ikhang khanghoudana kanaadasu taaklamdana laaining ahal ani asibu unanaba chatkhi. Kanaa amatta khanghoude. Bachaan maangkhre haaiduna koithi thinakhi. Matamduda Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-di Kaasi-da aasram ama linkhatlaga leibani.

Numit kayaanirom matungda Bachaan amuk faaodorakkhi. Mahaakna faaodorakpa matam asidadi laairol tillon kayaa panghaaida haaiba pangfaaoda faaoba hourakkhi. Mayaamna maagii matouda ngaknakhi. Nouna laainou taabagi insillakpa makhei panghaaida haaibada chumnaraduna meetei mayaang haao paangan khaaktana maagi manaakta hotchinnarakkhi. Araakpa meepum khudingmakki upakaar taakpiduna tinkoknaba laaikoknabagi thabak toubiba hourakkhi. Ahaan-ahaanbada paakhang-leisaabigi nungsi-nungol-gi maramdasu pangfaaoda faaojinduna ikaainabasu kayaa yaaonakhi ahal mamaangda. Konnathangda tapna tapna masaabu control touba ngamlakkhi.

Mahaakna mayumda famna famna yengba laakliba mee adugi maramda haaiba loina ngamlammi. Haairibasingdu chumnarabada mayaam pumnamakna thaajabaga loinana maangonda changjaba houkhi. Nongma asumna thoklammi. Imung amagi mamaa oibi amana mahaak amasung imung-manung-gi maramda yenghanba matamda makhoigi sangoi Machida houriba matomta houba chu adu Ipudhou-na chaaninge maangonda katloraao haairabada mou adu ngakpada kham thengkhre. Ayukta yenghalluba mou aduna nungthilda katcharage haaiduna fongdokcharammi. Nungthil machaa-sing school hannaraklaga haairiba chu adu Ipudhou-da katlunaba machaanupaa-da sinnaraga thaammi. Khul ama laanduna chatkadaba oibana machaanupaa aduna mamaannaba kharaga loinana chu adu purammi. Makhoina lambida leiba thong amadasu famdoklammi aduga mafam kharada chu adu chingdunasu purammi.

Makhoina adumna saanna-saanaduna chatpada numidaangwaairam aduda Ipudhou-khoigi thonggaal youduna changlammi. Konthong hek kaansinbaga maangondagi Ipudhou-na fuk hougattuna laaoraklammi. ‘he he angaang lamhenba saa chu adu ningthina chaamthoklaga pusillak-u. nakhoina soro soro laaktuna chinglaga purakpa chubu eina chaagadra? Eingonda katnaba sirakpa paaokhonbu thawoidaduna nakhoina lambida lamdallaga famdoktuna leithokpa… chatlu nasaa nawu adu sengdoklaga changlak-u’ angaangsingdu makhoidani haaiba khanglabada kirammi. Khudakta pukhri kumduna chu adu chaamthokcharaga makhong-makhut haamdoktuna mamaai mamit taathokchara kithu kirum touduna changlaga katcharammi.

Aduga chatliba angaang nupaamachaasingdugi maramda mathang-manaao naaina faaojillakpa mayaamda makhoi kibanasu loirammi. Poloida thoujaal pinabiraga haraao-haraaona thaadokpirammi. Asumna waari kayaa leikhre.

Eidi ibaai Bachaan-na touriba adu chumlabasu eigi thaajabana atoppa oibanina kayaa londinnarude. Heeram asida thoina khoijangluba leikhide. Ei-gi PCO-da nongma ei-gi Mizoram khongchat-ta kaaplakpa achouba Church yaaoba foto-du uraga mahaakna masi kadaaidano haaina hangkhi. Eina ‘Mizoram-gi khwaaidagi chaaoba Church aduni’ haaina khumkhi. Numit adudagi mahaakki thamoida Meetei-gisu laaisang achouba ama leihanningbagi mang mangkhiba maalli. Konnathangda yaamnamak chaaoba nattrabasu Waangbren Khaana Chaaoba-gi Sanglen machaa amadi hougatkhi.

Eikhoi yumthangnabagi angaang nupimachaa leisaabi ama waakhal choibadugi mataangda meerol leijadabagi mabung oiba eingonda yenglunaba thaabirammi. Eisu imaannaba ama houraga chatkhi. Ahaanba oina laainingba Bachaan-gi manaakta chatpani. Ithaa thaajadana ei ubaduda isen-ibaai waari kayaa saai. Ibaaina haai-

B- Akhangba mee kanaa amattada nahaakki maramda yenghallunu, hanglunu.
N- karigino ibaai?

B- taaibangpaansida kanaa amattasu chumna chatpa ngamde. Aduna akhangba aduna madugi asoiba mayaam ama haairakkani. Aduga madugi upakaar-su taakpirakkani. Nahaakna nahaakki asoiba adu khanglaba matungda upakaar hanglagani. upakaar adu tourabadi kharanidugi fare aduga toudrabadi amukka henna langjaba thokle.
N- hoi ibaai.

B- mee amagi punsida Laaina tambirakpa adudagi amttasu henna fangde aduga taanasu fangde. Mee-singna sel hunba laak-I, khubaak mayi yeng-i, laaibaao taai. Khanglaba uraba aduna haairagani. Aduga upakaar haaibasi maaiba nattraga laai-tin-gi maramda khangba aduna piba ngamba natte. Hoi, makhoina nahaakki leijaba adu tungtha-maangtha toubadi ngammi. Khudam oina, mee ama ayetpa-apanba kayaamarom thokle. Madugi upakaar hangle. Upakaar-du taakle aduga thou tothoktuna nungaai yaaifare. Adubu nungaai-yaaifaribadi maaiba nattraga laai-tin-gi maramda khangba aduna piba natte. Nahaakki tunggi punsida leiba yaaifaba adu maanglomda pukhattuna sijinnabani. Aduna kanaa amattada yenghalluni. Nanggi oibadu nahaakna fanglagadabani. Nahaakki oidaba amatta nahaakna fangloi.
N- hoi ibaai.

B- adubu masi mee pumnamaknasu khangde aduga mee pumnamakta haaibasu yaade. Eikhoisu hanglaba adu khumbani, haaijaraba adu paangthokpani. Eikhoina ahenba kari amattasu maangonda piba ngamde. Ado nakhoina thaajadana laakpabu kari taanasi haaiba…?

Asumna laakpagi maram saannabada mahaakna eingonda oina pramaan piraga waari ama li. Waari adudi-

B- Maaiba Chandrabaabu-na heloi nupi ama louraga angaang ama pok-i. madugi pramaan-di nahaakki nananggan yet thangbada sambru ahum thangnana lei. Thaajadraga yengu.
(matamduda ei-na khankhi ‘onthokpa haaibaduni, eingonda hek onsinbire. Aduga furit louthoktuna sambru thiba amuk taari’. Matamdu mei-su laaklamde. Firit chingtharaga torch light kaaptuna yeng-i. leire haaina imaannabana haai)

Asumna, waari kayaa-kayaa liraga pramaan kayaa pire, chumnare. adubu eina yengba  laakliba angaang adugi maramda haaibasingdi pramaan amatta chumnadre. Amuk eingonda yengle, chumnare. (eigi maramda haaibasingdu fongdokchadre). Amuk angaang adugi yengle chumnadre. Maduda ibaaina haaire- ‘ayetpa apanba leire. Maagi maramda laaifaao pide, yum aduda chattaba yaaroi.

Asumna pramaan pir-piraga haaiba asida haairiba adugi achum-araan leppana maram oiraga meepum khudingmakna thaajanabani.

Matam asigi matungda mahaakki kaangbu asi Regd Body amagi makhaa-da leihanba paambadagi likhun taanajakhi. Eingonda form-nachingba leikhi haaina yaamna khangna haairabadagi eisu angamba mateng paangkhi. Form amadi Guwahati-da unarugadaba mee-sing-gi ming faaoba pikhi. Thaa khara matungda Guwahati chattuna mahaakki kaangbu adugi oiba Social body ama regd toure haaiduna unabada haraaona waari saabirammi. Madugi functioning amasung division of work-ki mataangdasu waari saannakhi. Mahaakki kaangbuda mamit-manaa khara singba meeyoi khara organization adu chalaainaba apaamba fongdokpirammi. Mahaakna pumnamak yengsinbada thengnariba khudong chaadaba adusu fongdokpirammi. Masina ibaani-gi aroiba unabaduni. Adubu eigidamak imaa-ipaa-na mahaakki manaakta chatpadi lepkhide. ‘Nachaa nupaagidamak karisu waaruganu…’ haairak-i haaina hek-hek tammi. Eigi maramda haairakkhiba kayaa chumkhibani.

Numit kharani maanglubadu kadaaida leirubage:

Ipaa laainingba amasung Ipudhou Khuman Poireiton-bu unaningbagi akanba pukning-gi insinba mayaai aduna henjillaktuna sel khara tungsillaga Silchar railway station-da thungkhi adubu train ticket kaktringei mamaangda mahaakki yaaojarakpa pumnamak maangkhi. Chatkadra chatloidra haaina khanjaanarambadagi ‘thok-a-thok-aba laakcharani, chattadi chatlage’ khanduna trai kaakhi. Adubu angakpadi karigumba khudong chaadaba amatta thoktana Kaasi youkhi. Mafam hang-hangduna laakpada lambida Ipudhou Khuman Poireiton-na mahaakpu ngaaiduna leirammi haai. ‘nangna hekk ngamduna laakle nattra’ haaina unabagi ahaanba mitkup-maktada masak khangna haairakpada Bachaan ngakpagi kham theng-khi haai. Numit khara aasram-da leminnaraga ‘hallo’ haaiduna yaathang pirakpada Bachaan-na ‘hannaba sel amatta yaaodre’ haaibada ‘laakpada yaaodana laakpa ngamlabadi hankhibadasu yaaodana hankhiba ngamfam thok-i’ haaina sel amatta haappirakte haai.

Waari-gi matung inna Silchar-da sel amadi ayaaoba pumnamak adu pumnamak khanglaba Ipudhou Khuman Poireiton-na saannaba lilaa oirammi. Sel amatta yaaodana amuk Kaasidagi mayum yourakkhi. Adudagi iadum laaifaao piba houkhre.

Leikhidabagi waari:

Taang 25-03-2013 gi numidaangwaairam mei semlubada chingduna leimaaida haaitharaga taaduna leibadu unahouba yaaorabasu kannaba hotnaba ngamhoudaba jaatni. Khangnarakpa mitkupta khudakta gaari kounaduna Hospital-da laaikannaba pukhatpadi Doctor-na lousillu haaiba yaadre. Sina pukhatlakle haaina khanghallakle haaibasini.

Paao taabaga Mangolpur-gi ojaa M. Kunjamohan Singha-da fon toujei. Adubu potloiba chatkhi haaiduna iteima-na paairak-i. hangnabada, numit yungba matam aduwaai faaoba potloidri, araappa mafamdagi mee laaknaba ngaainari, khara thenggani haaina paao pirak-i. nungthil-da oina potloikhi haaina paao fang-i.

Sraddhaanjali:

Apokpa Marup, Poirei Apokpa Marup yaaona Saaikhomleikaai-da famba Meetei laaining-gi mataangda laakpikhiba ojaa Naoria Amusanaa-ga eihaakka unajahoubada ojaa-na ibaai Bachaan-bu singthaaraduna haai ‘Meetei-gi khunung lichat-saajat amasung laaining-laaisol-gi mataangda ibungo Bachaan-gi gyaan asi angakpani. Nahaa ama oirabasu eina yaai, thaagatningaaini’.

Ibaai-ga eiga leinakhiba maridi laaining-laaisol-ga marida natte. Mee amaga mee amaga anigi marakta leinaba mari aduni adubu ibaaina eibu yaamnamak luna nungsina toubirammi. Einasu ibaai-bu matam pumnamakta ikaai khumnajakhi. Chatthok-chatsin-da makhoigi thongaan adu faaorabadi soidana mahaakki laaisang adu yeng-i. nongma-nongmagi chaaokhatlakpadu ubada haraao-i. amana amada thaajanaba chaangda mateng paangnakhibra haaibadudi haaiba ngamdre. Adubu matam chuppagi oiba honglaroidaba makhal-gi ikaai khumnaba adudi lei.

Ibaai-na leikhidrabasu ibaai-na semgatcharamba asibudi karigumbada taanjaa chaarabadi naakoinanabu oirabasu adumak mateng paangjagani.

No comments:

Post a Comment